Mô Hình chăn nuôi gà có giá trịn kinh tế cao ở Đông Yên (Ảnh TL)

Họ Tô Hiến xưa kia cũng là Họ Tô Văn. Năm 1946 khi bầu cử Quốc hội, trong xã cũng có một chi Họ Tô Văn khác. Để có sự phân biệt, cử tri chi Họ Tô Văn này nhất loạt đổi sang Tô Hiến và các đời Tô Hiến nối tiếp cho đến ngày nay.

Xã Đông Yên xưa là vùng đất linh thiêng có tên gọi là “Xa La trại nhị khu”, thuộc vùng trung du bán sơn địa.

Theo ngọc phả đình làng Đông Thượng xã Đông Yên, huyện Quốc Oai thì “Xa La trại nhị khu” có từ trước Công nguyên, thời các vua Hùng. Chuyện kể rằng, sau khi đánh thắng quân Thục Ai Lao (?), vua Hùng Tuấn Vương phong tước và sắc phong cho Đại vương Dương Lộ Thượng tướng quân Đặng Long Uyên. Ngày về đại bản doanh Xa La để khao quân Ngài tuyên bố: Từ nay về sau Miếu điện Xa La sẽ là nơi thờ phụng cha mẹ ta, cũng là nơi hương khói cho ta sau này. Cũng từ hôm nay đổi tên “Xa La trại nhị khu” thành làng Đông La Thượng và làng Đông La Hạ (nay gọi là Đông Thượng và Đông Hạ, cùng với Yên Thái thành xã Đông Yên).

Cũng từ đó hai làng thờ chung một Thành hoàng làng gọi là “Anh cả và em bé” (?). Đông La Thượng thờ thần vị, Đông La Hạ thờ sắc phong, lễ hội mở vào ngày sinh của Ngài là ngày 22 tháng Năm âm lịch.

Ở xã Đông Yên xưa có đến 4 chi Họ Tô: Đông Thượng có chi Họ Tô Hiến và Tô Văn, ở Đông Hạ và Yên Thái có 2 chi Họ Tô Văn. Trừ Họ Tô Văn ở Đông Thượng không cùng huyết thống, còn 3 chi họ có thể có mối liên quan nhưng trước đây chưa chắp nối được. Đầu những năm 70 thế kỷ XX các cụ Tô Hiến Ty - Trưởng họ Tô Hiến Đông Thượng, cụ Tô Văn Sợi - Trưởng họ Tô Văn Đông Thái, cụ bà Tô Thị Đen - Trưởng nữ họ Tô Văn Đông Hạ (cụ thân sinh là Tô Văn Khánh không có con trai) đã gặp nhau để bàn chuyện chắp nối. Qua trao đổi nhiều lần ba cụ đã nhận nhau là cùng huyết thống nhưng chưa định được thứ bậc. Đến năm 1990, 3 chi họ họp lại trao đổi bàn bạc và xác định như sau:

Họ Tô Hiến Đông Thượng là cành Trưởng. Thủy tổ là Tô Hiến Kiên mất ngày 3 tháng Giêng, cụ bà là Nguyễn Thị Lợi mất ngày 11 tháng Giêng, cùng táng tại gò Chùa Con, thôn Đông Thượng.

Họ Tô Văn Yên Thái là ngành Hai. Thủy tổ là cụ Tô Văn Thái mất ngày 12 thang Giêng, táng tại Gò Sui, thôn Đông Hạ; cụ bà là Đỗ Thị Lực mất ngày 19 tháng Bảy, táng tại gò Giữa, thôn Đông Thái.

Chi họ Tô Văn Đông Hạ là cành Ba. Thủy tổ là cụ Tô Văn Trung mất ngày 15 tháng Giêng, cụ bà là Nguyễn Thị Lan mất ngày 15 tháng Bảy cùng táng tại Gò Cây Rung, thôn Đông Hạ.

Họ Tô Hiến Đông Thượng trước đây có một quyển tộc phả bằng chữ Hán - Nôm chép được nhiều đời, nhưng năm 1950 nhà Trưởng tộc do hoạt động kháng chiến nên bị giặc Pháp đốt và Tộc phả cùng những giấy tờ về việc họ cũng bị cháy hết.

Đến đời cụ Tô Hiến Thịnh là Tộc trưởng, khi lập lại Tộc phả, theo quy ước “Ngũ đại mai thần chủ” (con cháu chỉ thờ cụ ngũ đại trở xuống, còn các cụ đời trước nữa thì chôn bài vị mà không thờ) nên chỉ chép cụ Tô Văn Kiên là Thủy tổ. Vì vậy họ Tô Hiến thôn Đông Thượng, xã Đông Yên nay mới đến đời thứ 10 tính từ Thủy tổ Tô Văn Kiên. Chi họ có 80 hộ, 127 đinh và 384 người.

Chi họ Tô Hiến hiện nay có 2 cành. Từ đời cụ Kiên đến đời thứ ba chỉ có 1 con trai. Đời thứ ba sinh được 2 con trai là Tô Hiến Trân và Tô Hiến Hưng thành Thế tổ của 2 cành hiện nay.

Con cháu chi Họ Tô Hiến chủ yếu sống ở quê và làm nông nghiệp. Đời sống trung bình vẫn còn 3% hộ nghèo. Có 3 hộ đưa gia đình đi làm ăn định cư ở Thành phố Nam Định, Thành phố Hà Nội và tỉnh Sông Bé, mỗi nơi hiện nay đã có vài chục con cháu.

Chi họ có 30 người tốt nghiệp đại học, trong đó có 4 thạc sĩ và 1 tiến sỹ. Trong 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, con cháu họ Tô Hiến thôn Đông Thượng, xã Đông Yên tích cực tham gia chống ngoại xâm. Có 8 liệt sĩ kháng chiến chống Pháp, 10 liệt sĩ chống Mỹ, có 1 Đại tá Quân đội nhân dân.

Năm 1996 đã xây dựng lại Nhà thờ họ, năm 2007 tôn tạo lại phần mộ cụ Tô Hiến Kiên và cụ Nguyễn Thị Lợi.

Hàng năm làm lễ cúng Tổ vào ngày Thanh minh, mùng 3 tháng Ba âm lịch, con cháu đi xa về gần đều về dự và cũng là dịp họp mặt họ hàng.

Tộc trưởng hiện nay là ông Tô Hiến Lập đời thứ 8.

Trưởng Ban điều hành là cụ Tô Hiến Lưỡng đời thứ 7.

     Tô Hiến Lập (đời thứ 8) vàTô Hiến Lưỡng (đời thứ 7)