HỌ TÔ TIẾN, TÔ ĐÌNH LÀNG HƯƠNG XÁ, XÃ PHÚC KHÁNH, HUYỆN HƯNG HÀ, TỈNH THÁI BÌNH


                Trụ sở Đảng ủy - HĐND -UBND xã Phúc Khánh, Hưng Hà (Ảnh TL)

          Theo sách “Thái Bình với sự nghiệp thời Trần” (bài viết của Dương Quảng Châu – Phạm Hóa), thì con cháu của Tô Trung Từ là hai chi Họ Tô Tiến, Tô Mạnh ở các thôn Ngừ, Lại, Tè (thuộc xã Liên Hiệp), thôn Khuốc (xã Phúc Khánh). Nhưng hiện nay chỉ còn thôn Hương Xá, thường gọi là làng Tè có Họ Tô, mà là hai Họ Tô Tiến và Tô Đình. Hai Họ này xưa có gia phả nhưng trong kháng chiến chống Pháp, gia phả bị mất, bị cháy, hiện nay chỉ còn biết tên ông Tổ đời thứ 8, cách nay khoảng 200 năm, nên cũng không biết Tổ tiên mình có phải là Tô Trung Từ không. Nhưng ở làng trước đây có ngôi đình lớn thờ Tô Trung Từ làm Thành hoàng, được xây từ rất lâu, năm 1951 bị giặc Pháp cho quân đến lấy vật liệu về xây bốt Lại; đến năm 2003 đình mới được khôi phục. Lễ hội trước đây được tổ chức vào ngày 1 tháng Tư âm lịch và đúng như Dương Quảng Châu và Phạm Hóa đã viết là các làng xung quanh đều rước kiệu về.

          Vì vậy rất có thể hai chi Họ Tô ở đây là dòng dõi Tô Trung Từ.

          Hiện nay tại Viện Hán Nôm ở Hà Nội, còn lưu giữ được một bản Hương ước của thôn Hương Xá, xã Khánh Mỹ, tổng Tống Xuyên, huyện Hưng Nhân, phủ Thái Bình (nay là thôn Hương Xá, xã Phúc Khánh, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình), được soạn thảo vào tháng Ba năm Tự Đức thứ 13 (1860). Bản Hương ước có ghi tên và chữ ký của ba ông Tộc trưởng lúc đó là:

          Chi Họ Phạm Hữu do ông Phạm Hữu Lộc là Tộc trưởng.

          Chi Họ Tô Tiến do ông Tô Tiến Triết làm Tộc trưởng.

          Chi Họ Nguyễn Hữu do ông Nguyễn Hữu Đan làm Tộc trưởng.

          Không biết tại sao không có tên Họ Tô Đình, mặc dù Họ Tô Đình cũng đã ở đây từ rất lâu, nay đã đến đời thứ 19. Cũng có ý kiến cho là trước đây chỉ có một Họ Tô Tiến, nhưng quá trình phát triển tách thành hai họ là Tô Tiến và Tô Đình. Ý kiến này không được Họ Tô Đình chấp nhận, vì ông Tổ 8 đời Họ Tô Đình sống cách nay ít nhất 200 năm, trước cả thời gian soạn Hương ước đã mang Họ Tô Đình là cụ Tô Đình Nhậm. Vấn đề này để nghiên cứu tiếp.

          Dưới đây giới thiệu tóm tắt hai chi họ:

1.     Chi Họ Tô Tiến:

           Trưởng tộc hiện nay là cụ Tô Tiến Sơn, 85 tuổi. Chi Họ Tô Tiến lại chia làm ba cành:

          Cành Một: Vẫn do cụ Tô Tiến Sơn làm Trưởng.

          Cành Hai: Do ông Tô Tiến Tuấn, 43 tuổi làm Trưởng.

          Cành Ba: Do ông Tô Tiến Có, 66 tuổi làm Trưởng.

          Chi Họ Tô Tiến sống ở quê hiện nay có 49 hộ với 182 nhân khẩu. Còn vài ba chục hộ đi làm ăn xa quê hương mà chưa thống kê được cụ thể. Chỉ riêng cành Ba đã có 15 hộ với 35 nhân khẩu định cư ở 5 tỉnh, thành phố  là Hà Nội, Lạng Sơn, Tuyên Quang, Quảng Ninh, Kiên Giang.

          Số hộ sống ở quê chủ yếu làm nông nghiệp, đời sống ở mức trung bình, vẫn còn ba hộ nghèo.

          Trong họ có 30 người tổ nghiệp đại học.

          Qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ và trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc, trong họ có 56 người tham gia lực lượng vũ trang, có 4 người là liệt sĩ, 5 người là thương binh.

          Do không còn gia phả, nên chi họ cũng không biết mình có phải là hậu duệ của Tô Trung Từ không. Nhưng biết chắc chắn là chi họ đã cư trú ở đây từ rất lâu đời. Gần đây chi họ có lập lại gia phả nhưng chỉ viết được từ cụ Tổ 8 đời, là cụ Tô Tiến Xương và cụ Trưởng tộc cũng như ông trưởng của các cành là đời thứ 5, tính từ cụ Tô Tiến Xương.

          Chi họ chưa có nhà thờ, mà vẫn thờ cúng cụ Tô Tiến Xương ở nhà cụ Trưởng tộc Tô Tiến Sơn. Riêng cành Ba có làm được nhà thờ năm 2010, diện tích 41m2 trên khuôn viên 181m2.

2.     Chi Họ Tô Đình:

          Cũng như chi Họ Tô Tiến, vì gia phả gốc bị mất nên cũng không biết Thủy tổ của chi họ có phải là Tô Trung Từ hay không. Chỉ biết là theo phả cũ còn nhớ được thì chi họ nay đã đến đời thứ 19. Gần đây chi họ có lập lại gia phả, nhưng cũng chỉ chép được từ ông Tổ cách đây 11 đời là Tô Đình Nhậm.

          Cụ Tô Đình Nhậm sinh được ba con trai, trở thành ông Tổ của ba cành:

          Con Cả, không nhớ tên là Trưởng cảnh Một.

          Con thứ hai: Tô Công Quế - Trưởng cành Hai.

          Con thứ ba: Tô Công Thắng – Trưởng cành Ba.

          Còn hiện nay Trưởng tộc cũng là Trưởng cành Một là cụ Tô Đình Vân 82 tuổi.

          Cành Hai do cụ Tô Đình Mến 66 tuổi làm Trưởng.

          Cành Ba do cụ Tô Đình Quốc 82 tuổi làm Trưởng.

          Số sống ở quê hiện nay có 78 gia đình, 100 hộ với 360 nhân khẩu.

         Số đi làm ăn, định cư ở các tỉnh, thành phố khác như Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Quảng Ninh, Bà Rịa – Vũng Tàu khoảng 30 hộ với hơn 100 nhân khẩu.

         Số sông ở quê chủ yếu là làm nông nghiệp, ruộng đất ít, chỉ được 1,2 sào/ nhân khẩu, nên đời sống có một số ít ở mức khá, còn lại là trung bình, vẫn còn ba hộ nghèo.

          Chi họ chưa có nhà thờ riêng, vẫn thờ Tổ ở nhà cụ Trưởng tộc.

         Theo các cụ cao tuổi ở chi Họ Tô Tiến thì chi Họ Tô Tiến ở đây với chi Họ Tô Văn thôn Thọ Khê, xã Cộng Hòa, huyện Hưng Hà (cùng tỉnh) có mối quan hệ họ hàng với nhau, vì trước đây hai họ vẫn qua lại thăm hỏi nhau và đã có lần định tổ chức nhận họ, nhưng vì một bên có việc bận không đến được nên việc không thành. Điều này có lý vì hai thôn chỉ cách nhau một cánh đồng và ông Tổ Họ Tô Văn thôn Thọ Khê cũng là Họ Tô Tiến (cụ Tô Tiến Triều). Và theo ông Tô Văn Thìn Họ Tô Văn thôn Thọ Khê thì, xưa kia khi bên làng Tè vào đám, Họ Tô Văn thôn Thọ Khê vẫn làm cỗ vào dâng cúng. Như vậy, Họ Tô Văn thôn Thọ Khê có thể là con cháu Tô Trung Từ và cũng là hậu duệ của Đức Tô Hiến Thành.

            Họ Tô Việt Nam (theo tư liệu của ông Tô Văn Thìn)