Theo lời ông bà truyền lại: khoảng cuối thế kỷ 16 đầu thế kỷ 17, có ông tổ Tô Ta cùng vợ con đi từ miền Bắc Việt Nam vào Quảng Ngãi (thời kỳ Trịnh - Nguyễn phân tranh); hồi đó, gia đình cụ Tô Ta vào định cư ở hạ lưu sông Trà Câu và sông Trường thuộc hai xã Phổ Minh và Phổ Văn. Đa số sống bằng nghề nông và nghề khai thác thủy sản và sinh con cháu sống lưu lại cho đến ngày nay. Cụ Tô Ta được suy tôn làm Thủy tổ của dòng họ Tô Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi. Tổ bà không rõ họ tên là gì.

Ông Tô Ta, sinh được 4 con trai: Người con thứ nhất, thứ hai và thứ tư không rõ tên là gì nên đến nay vẫn không được biết, chỉ biết rằng, người con thứ ba là Tô Công Tôn và bốn người con trở thành ông Tổ của 4 phái họ Tô xã Phổ Minh và xã Phổ Văn (huyện Đức Phổ). Sau này từ Phổ Văn lại phát triển sang xã Phổ Vinh. Ở huyện Đức Phổ tại xã Phổ Ninh cũng có 1 chi họ Tô. Hai bên đã liên lạc chắp nối, nhưng chưa có đủ căn cứ để nhận nhau là cùng một gốc. Ở huyện Đức Phổ hiện có 4 xã có chi họ Tô thì 3 xã đã là con cháu của Thủy tổ Tô Ta, nên cũng có thể gọi các chi họ con cháu cụ Tô Ta là họ Tô huyện Đức Phổ.

Họ Tô huyện Đức Phổ xưa kia cũng có gia phả, nhưng do thiên tai, chiến tranh tàn phá nên gia phả không còn. Và cũng do chiến tranh, con cháu họ Tô Đức Phổ cũng ly tán nhiều nơi trong Nam, ngoài Bắc mãi đến năm 1975 mới dần dần tìm về quê cũ, tìm lại họ hàng. Đến năm 1996, một số người có tâm huyết, như: ông Tô Văn Hương, Tô Văn Mùi, Tô Văn Bình mới chắp nối để lập lại gia phả, nên hiện nay số đời, số hộ và số nhân khẩu cũng chưa xác định được rõ ràng và đầy đủ. Do Thủy tổ Tô Ta vào Quảng Ngãi vào đầu thế kỷ 17, nên hiện nay con cháu đã có thể đến đời 13 hoặc 14.

Trước đây bà con họ Tô Đức Phổ chủ yếu sống bằng nghề nông và khai thác thủy hải sản. Còn từ Cách mạng Tháng Tám năm 1945, một số người ly hương đi tham gia cách mạng, làm viên chức và các ngành nghề khác.

Số sống ở quê hiện nay có khoảng 1/3 số hộ có đời sống khá, còn lại phần lớn đủ ăn. Vẫn còn khoảng 5% hộ nghèo.

Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và kháng chiến chống Mỹ cứu nước, nhiều người họ Tô Đức Phổ (tỉnh Quảng Ngãi) tham gia kháng chiến: đi bộ đội, đi thanh niên xung phong, đi dân công tiếp vận, hoạt động du kích. Có nhiều người hy sinh, có gia đình có chồng và 4 con là liệt sỹ nên chỉ riêng một nhánh họ Tô ở thôn Sa Bình, xã Phổ Minh đã có 8 người phụ nữ là con dâu, con gái họ Tô được Nhà nước phong tặng, truy tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam anh hùng.

Hàng trăm thương binh, liệt sĩ nhiều người được tặng huân chương quân công, huân chương kháng chiến các loại.

Trong học tập, người họ Tô Đức Phổ (tỉnh Quảng Ngãi) đều chăm chỉ học tập nên có nhiều người đỗ đạt tiến sĩ, cử nhân, có gia đình cả 2 vợ chồng cùng là tiến sĩ, có 2 người là Phó giáo sư - Tiến sĩ. Tiêu biểu có một số người con trong họ được Nhà nước bổ nhiệm chức vụ cao, như: có 1 người là Thứ trưởng Bộ Lâm nghiệp, Giám đốc Sở của một số tỉnh trong nước, Vụ trưởng trong các cơ quan Chính phủ (Danh sách cụ thể đã được ghi trong phần 2 sách “Họ Tô Việt Nam”).                         

                                                                 Tô Đình Phương

                                                      Đời thứ 7 của Thủy tổ Tô Ta