Nhắc đến đồng chí Tô Xuân Toàn - Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên sau khi Ninh Bình chính thức được tái lập (1992), nhiều người từng gắn bó và làm việc với ông đều có chung nhận xét; đó là nhà lãnh đạo xuất sắc, có tư duy và tầm nhìn chiến lược, cương nghị, quyết đoán nhưng cũng rất đỗi giản dị, tiết kiệm. Trong suốt gần 50 năm tham gia công tác (1954-2002), từ Bí thư Chi đoàn thanh niên lao động xã Khánh Vân (Yên Khánh) đến Ủy viên BCH Trung uơ̛ng Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Ninh Bình, Trưởng đoàn ĐBQH tỉnh, dù trên cươ̛ng vị, lĩnh vực công tác nào, đồng chí Tô Xuân Toàn cũng luôn để lại trong cán bộ, đảng viên, nhân dân tỉnh về hình ảnh người cán bộ lãnh đạo mẫu mực, tận tâm, tận lực vì công việc chung. Ông cũng được coi là một trong những người đặt nền móng tạo đà cho sự phát triển đi lên của tỉnh Ninh Bình những năm sau này.

Đồng chí Tô Xuân Toàn, UVT.Ư Đảng, Bí thư Tỉnh ủy

kiểm tra tình hình phát triển kinh tế đồi rừng (năm 2000).

Năm nay bước sang tuổi 83, sức khỏe đã yếu và trí nhớ giảm sút nhiều nhưng khi nhắc về những năm tháng cùng làm việc với đồng chí Tô Xuân Toàn ở HTX Kiến Thái (xã Khánh Trung, Yên Khánh), ông Phạm Thành Mạc vẫn nhớ như in những kỷ niệm về một thời bao cấp gian khó. Ông Mạc bùi ngùi hồi tưởng: Vào khoảng đầu năm 1969, đồng chí Tô Xuân Toàn là Huyện ủy viên, được trên cử về giữ chức Phó Bí thư Chi bộ, Chủ nhiệm HTX Kiến Thái. Tôi lúc đó là Đội trưởng Đội sản xuất của HTX. Cũng như nhiều HTX nông nghiệp khác trong huyện thời ấy, HTX Kiến Thái rơi vào tình cảnh khó khăn bởi nhiều nguyên nhân, nhưng chủ yếu là do những "trói buộc" của tư duy bao cấp, xã viên làm việc theo kiểu "đánh trống ghi tên", làm cầm chừng, vì vậy năng suất không cao, người nông dân đói kém... Và câu chuyện về cải tiến quản lý, xây dựng HTX kiểu mới ở Kiến Thái chỉ thực sự bắt đầu khi đồng chí Tô Xuân Toàn làm Chủ nhiệm HTX. 

Với sự tận tâm, trách nhiệm cùng sự vận dụng linh hoạt chính sách phát triển kinh tế hợp tác của trung ương, đồng chí Tô Xuân Toàn đã cùng tập thể lãnh đạo HTX nông nghiệp Kiến Thái từng bước tháo gỡ khó khăn, thực hiện dồn đổi, phân chia lại ruộng đất, giao khoán cho các xã viên và đưa trâu, bò vào đồng ruộng thay sức người... "Trong 5 năm (1969-1974) gắn bó với đồng ruộng Kiến Thái, trăn trở cùng những khó khăn của người nông dân, đồng chí Tô Xuân Toàn đã đưa ra nhiều quyết sách quan trọng giúp xã viên HTX thay đổi tư duy tự cung, tự cấp; động viên được sự lao động quên mình của các xã viên HTX, vừa sản xuất vừa chiến đấu, góp phần đưa HTX Kiến Trung trở thành điểm sáng của huyện Yên Khánh"- ông Phạm Thành Mạc khẳng định.

Không chỉ là cán bộ cơ sở nhiệt thành mà sau này, trên cương vị là người lãnh đạo cao nhất của Tỉnh ủy Ninh Bình, đồng chí Tô Xuân Toàn còn để lại dấu ấn trong cán bộ, đảng viên và nhân dân về người lãnh đạo sắc sảo, tinh tế trong mọi lĩnh vực xây dựng Đảng, chính quyền. Là người có gần 45 năm gắn bó, công tác với nguyên Bí thư Tỉnh ủy Tô Xuân Toàn, hơn ai hết, ông Nguyễn Thanh Túc (nguyên Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy) hiểu rõ nhất những phẩm chất đạo đức cách mạng của đồng chí Tô Xuân Toàn. Ông Túc chia sẻ: Tôi biết và được công tác với bác Tô Xuân Toàn từ năm 1957 khi đó bác là Thường vụ Huyện đoàn, còn tôi là ủy viên BCH Huyện đoàn Yên Khánh. Người ta nói bác Toàn là nhà lãnh đạo xuất sắc bởi ở bác luôn thể hiện được sự tinh tế trong cách "dụng nhân", sự quyết đoán và tinh thần dám chịu trách nhiệm khi đưa ra những chủ trương, chính sách lớn. 

Hai năm (1983-1985) được điều động về làm Bí thư Huyện ủy Xuân Thủy, tỉnh Hà Nam Ninh được cho là dấu mốc quan trọng khẳng định năng lực, bản lĩnh, khả năng quy tụ đoàn kết của đồng chí Tô Xuân Toàn. Hồi ấy, Xuân Thủy rất khó khăn do nội bộ mất đoàn kết; một bộ phận nhân dân đòi tách huyện, khiến cho tình hình chính trị của huyện trở nên căng thẳng, bất ổn. Trước khó khăn đó, Tỉnh ủy Hà Nam Ninh đã quyết định điều động đồng chí Tô Xuân Toàn, Phó Trưởng Ban tổ chức Tỉnh ủy về giữ chức Bí thư Huyện ủy Xuân Thủy. Với tài năng của một nhà lãnh đạo tổ chức cán bộ, chỉ trong thời gian ngắn, đồng chí Tô Xuân Toàn đã tháo gỡ những vướng mắc trong công tác cán bộ, củng cố mối đoàn kết, tổ chức thành công đại hội đại biểu Đảng bộ huyện Xuân Thủy, tạo thế và lực cho sự phát triển của huyện sau này....

Cũng theo ông Nguyễn Thanh Túc, trong cương vị là Bí thư Tỉnh ủy Ninh Bình, đồng chí Tô Xuân Toàn rất coi trọng công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị, nhất là công tác tổ chức, cán bộ không chỉ cho trước mắt mà còn cho lâu dài. Ông cho biết: Những năm đầu khi tỉnh nhà tái lập, bên cạnh những thuận lợi cơ bản cũng có nhiều khó khăn. Về tổ chức cán bộ hầu như phải bố trí, sắp xếp lại từ đầu, trong khi đó cán bộ vừa thiếu, vừa yếu,vừa không đồng bộ. Nhưng với sự đoàn kết, thống nhất của cấp ủy do bác Tô Xuân Toàn làm Bí thư Tỉnh ủy, chỉ sau một thời gian, tổ chức bộ máy của tỉnh đã sớm ổn định đi vào hoạt động, tạo khí thế mới, làm tiền đề cho sự nhát triển của tỉnh từ đó đến nay. 

Trong tất cả các quyết định mà đồng chí Tô Xuân Toàn đưa ra đều đảm bảo các nguyên tắc của Đảng, nhất là nguyên tắc tập trung, dân chủ, chú ý lắng nghe ý kiến của tập thể Thường vụ, BCH, của cán bộ, đảng viên và nhân dân trong tỉnh. Chính vì vậy mà bác Tô Xuân Toàn đã quy tụ được sức mạnh của cán bộ, đảng viên, nhân dân, giữ vững niềm tin về "động lực tái lập tỉnh", từng bước ổn định bộ máy và tiến hành hoạch định các chính sách mang tầm chiến lược. 

Trong đó phát triển kinh tế nông nghiệp toàn diện là nhiệm vụ hàng đầu, sản xuất vật liệu xây dựng là mũi nhọn để bứt phá. Đi cùng với đó là hàng loạt các chính sách hỗ trợ hộ nghèo, vùng nghèo được ban hành. Đồng thời tập trung huy động các nguồn lực đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng; chuyển giao khoa học công nghệ, xây dựng các mô hình kinh tế; quan tâm phát triển giáo dục, y tế... Thực tiễn cho thấy, đến nay, sau gần 30 năm tái lập tỉnh những chủ trương, chính sách ấy là hoàn toàn phù hợp và đúng đắn.

Mười năm trên cương vị là Bí thư Tỉnh ủy Ninh Bình, đồng chí Tô Xuân Toàn còn được nhiều người biết đến trong vai trò là đại biểu dân cử. Bà Lê Thị Bích, nguyên Chủ tịch Hội Phụ nữ tỉnh, người có khoảng thời gian khá dài cùng làm việc với đồng chí Tô Xuân Toàn ở tỉnh Hà Nam Ninh và sau này là đoàn ĐBQH tỉnh Ninh Bình cho biết: Được tiếp xúc và làm việc với đồng chí Tô Xuân Toàn, tôi cũng như nhiều đại biểu Quốc hội nhận thấy bác Toàn là người có lối sống dung dị, bác luôn tôn trọng, lắng nghe ý kiến của cấp dưới, của đồng sự và đặc biệt, ở bác luôn có một tinh thần trách nhiệm, tận tâm, tận lực, luôn trăn trở với công việc. Trên cương vị là Trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh, bác đã có nhiều chỉ đạo quyết liệt, tham mưu cho Đảng, Nhà nước có nhiều chủ trương, quyết sách nhằm giải quyết hơn những khó khăn cho đồng bào vùng lũ, vùng núi. 

Bác cũng luôn nhắc nhở các thành viên trong Đoàn ĐBQH tỉnh phải luôn nêu cao tinh thần trách nhiệm, sâu sát với cơ sở, tăng cường tiếp xúc cử tri, nắm bắt và chuyển tải các kiến nghị của cử tri đến nghị trường quốc hội; tích cực tham gia đóng góp có trách nhiệm vào công tác xây dựng luật và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, từ đó góp phần tạo dựng uy tín, vị thế của Đoàn ĐBQH tỉnh; xứng đáng với niềm tin và kỳ vọng của cử tri. "Sự tâm huyết, trách nhiệm và phong cách làm việc khoa học của bác Toàn đã khiến mỗi đại biểu chúng tôi nể trọng, trân quý. Từ đó luôn ý thức được mình phải trao dồi đạo đức cách mạng, có tấm lòng gắn bó với nhân dân, sống, làm việc và cống hiến hết mình để không phụ những lá phiếu mà cử tri đã tin tưởng, gửi gắm"- bà Lê Thị Bích nói.

Trong công tác đồng chí Tô Xuân Toàn luôn là người tu dưỡng, giữ gìn phẩm chất, đạo đức cách mạng, gương mẫu, thẳng thắn tự phê bình, phê bình, đấu tranh với các biểu hiện tiêu cực, sai trái, được cán bộ đảng viên và nhân dân tin yêu. Trong sinh hoạt, đồng chí Tô Xuân Toàn còn là tấm gương về sự khiêm tốn, giản dị và gần gũi. "Những năm tháng là Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Hà Nam Ninh, mặc dù tỉnh có chế độ hỗ trợ phục vụ xe công để bác Toàn đi về thăm thân, nhưng bác ấy vẫn mua vé xe tháng, vẫn tự một mình nấu ăn mà không hề phiền đến anh em cán bộ văn phòng. Nhiều lúc thấy bác ấy một mình lọ mọ cơm chiều với chiếc bếp dầu mà tôi không khỏi ái ngại. Nhưng bác cười xuề xòa, nói: Tôi quen rồi, các chú cứ yên tâm"- ông Nguyễn Thanh Túc xúc động nhớ lại. 

"Gần gũi và thân tình" cũng là cảm nhận mà những người từng trực tiếp phục vụ bác Tô Xuân Toàn đã chia sẻvới chúng tôi khi trò chuyện về ông. Ông Đinh Thành Nhuận, nguyên cán bộ Văn phòng Tỉnh ủy (1992 - 1996)cho biết: Được phục vụ bác Toàn và các đồng chí lãnh đạo Tỉnh ủy, tôi cảm nhận rõ sự gần gũi, chân thành, quý trọng nhân viên của bác. Mặc dù là nhà lãnh đạo cao nhất của Tỉnh ủy nhưng khi trở về cuộc sống sinh hoạt hàng ngày bác luôn thể hiện tình cảm gắn bó, sống chan hòa với các gia đình cán bộ, nhân viên trong khu tập thể Tỉnh ủy; thường xuyên thăm hỏi nhân viên mỗi khi đau ốm, hay trong gia đình họ có việc hiếu, việc hỷ. Điều đó thực sự đáng trân quý.

Ninh Bình sau 30 năm tái lập từ một tỉnh nghèo, lạc hậu, giờ trở thành tỉnh phát triển khá. Tăng trưởng kinh tế trung bình hàng năm đạt 8,03%, cao hơn bình quân chung của cả nước. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch tích cực với nhiều dấu ấn trong phát triển công nghiệp, nông nghiệp. Văn hóa - xã hội có nhiều tiến bộ. An sinh xã hội được đảm bảo, đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân được cải thiện tăng cao. Năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của cấp ủy, tổ chức đảng, hiệu lực, hiệu quả quản lý, điều hành của chính quyền các cấp được nâng lên; hệ thống chính trị và khối đoàn kết toàn dân được củng cố vững mạnh.Thành quả của quê hương Ninh Bình trong phát triển kinh tế- xã hội hôm nay là một trong những minh chứng rõ nét nhất khẳng định chủ trương tái lập tỉnh là hoàn toàn đúng đắn. 

Trong thành tích chung đó có dấu ấn của người cán bộ lãnh đạo xuất sắc, tận tâm, trí tuệ, kiên định và quyết đoán- nguyên Bí thư Tỉnh ủy Tô Xuân Toàn. Cuộc đời, sự nghiệp và những đóng góp của ông đã tô thắm thêm truyền thống vẻ vang của mảnh đất Cố đô địa linh nhân kiện. Sự ra đi của ông là một mất mát lớn đối với gia đình. Đối với cán bộ, đảng viên và nhân dân trong tỉnh thì con người ấy, nhân cách ấy vẫn luôn đậm sâu, xứng đáng là tấm gương sáng để lớp lớp thế hệ cán bộ noi theo.

                                                                                   Đinh Ngọc (Báo Ninh Bình)