KỶ NIỆM 100 NĂM NGÀY SINH NHÀ CÁCH MẠNG TÔ HIỆU (1912 -2012)


NHÀ THƠ TẠ HỮU YÊN: ĐƯA CÂY ĐÀO TÔ HIỆU VÀO THƠ

Nhắc đến nhà thơ Tạ Hữu Yên nhiều người nhất là với những người yêu ca nhạc cách mạng thường nhớ ngay đến nhiều bài thơ hay của ông được phổ nhạc như: Đất nước (Phạm Minh Tuấn phổ  nhạc); Đôi dép Bác Hồ (Văn An phổ nhạc); Cảm xúc tháng 10 (Nguyễn Thành phổ nhạc)... Trong sách giáo khoa lớp 4 (bộ cũ) nhà thơ Tạ Hữu yên còn được nhiều thế hệ học sinh nhớ đến bởi những câu thơ đẹp, giàu cảm xúc trong một lần “Trang thơ tôi đằm lại/ Giữa nhà tù Sơn La/ Tô Hiệu ơi có phải/ Anh về cùng mùa hoa?

Từ nỗi ám ảnh về nhà ngục Sơn La

Khoảng năm 1977 - 1978, Nhà thơ Tạ Hữu Yên cùng với đồng chí Nguyễn Chuông, lúc đó là Đại tá, Sư đoàn trưởng Sư 312 và nhà thơ Nguyễn Đức Mậu về thăm lại Điện Biên Phủ.

Trên đường đi, ba người ghé thăm nhà tù Sơn La (xây dựng năm 1908), nơi địch giam cầm, đầy ải nhằm thủ tiêu ý chí đấu tranh của những người chiến sỹ cách mạng Việt Nam.

Nhà thơ kể: Hôm ấy, nếu theo nguyên tắc của Ban quản lý thì nhẽ ra chúng tôi chỉ có 30 phút để tham quan nhà ngục. Tuy nhiên, khi  biết ba anh em chúng tôi từ Hà Nội lên, cô thuyết minh quên cả giờ giấc. Cô thuyết minh dẫn anh em chúng tôi đến một kẽ tường nhà ngục. Bờ tường nhà ngục Sơn La được xây bằng đá hộc, xếp chồng nhau nên có rất nhiều kẽ hở. Cô thuyết minh kể: Khi đồng chí Tô Hiệu (1912 -1944) bị giam ở đây đồng chí đã lấy hột đào nhét vào kẽ hở trên tường. Sau một thời gian, hạt đào nảy mầm, chui qua kẽ tường vươn lên xanh tốt. Tên chúa ngục Sơn La và lính canh thấy đó là một hiện tượng vừa lạ, vừa như có gì đó thuộc về tâm linh nên mặc  nhiên để cho cây đào “bám tường sống”. Đặc biệt, lính canh người Việt rất thích đào nên không những không chặt bỏ mà còn chăm sóc rất chu đáo. Sau khi thăm nhà tù Sơn La về, nhà thơ Tạ Hữu Yên chưa viết được gì mà chỉ thấy ám ảnh với những gì ông tận mắt thấy, tận tai  nghe cô thuyết minh kể. Ông không quên được hình ảnh cây đào, cũng không quên được hình ảnh căn hầm tối với những sàn xi măng lạnh lẽo, nơi giam cầm rất nhiều chiến sỹ cách mạng kiên trung...

Nỗi ám ảnh ấy theo ông gần một năm. Vào quãng năm 1980, đồng chí Trần Hữu Tòng (Báo Quân đội Nhân dân) mời ông viết bài cho số báo kỷ niệm ngày thành lập Đảng (3/2), ông đã mang nỗi ám ảnh về ngục Sơn La, về cây đào Tô Hiệu giãi bày lên trang giấy trong một tâm trạng hết sức xúc động.

Đầu tiên bài thơ mang tên

                                  MÙA HOA CỘNG SẢN

Rớt xuống trang thơ tôi

Cánh hoa đào phớt đỏ

Chiều Sơn La lặng gió

Tôi nghe hoa thì thầm

 

Tôi nghe nụ nảy mầm

Từ kẽ tường nhà ngục

Trở trăn và khó nhọc

Trong giá lạnh mùa đông

 

Cái hạt non anh trồng

Nở mùa đào cộng sản

Nụ hoa chúm chím hồng

Khoảng trời bừng nắng rạng .

 

Trái tim người cách mạng

Sẽ không héo bao giờ

Gieo nhạc ý vần thơ

Cho mai sau hát mãi

 

Trang thơ tôi đằm lại

Giữa nhà tù Sơn La

Tô Hiệu ơi có phải

Anh về cùng mùa hoa?

Sau khi đăng báo, bài thơ được chọn in vào sách giáo khoa Văn học để phục vụ công tác giáo dục, ban tuyển chọn  lấy câu thơ cuối của bài thơ đặt lại thành “Anh về cùng mùa hoa”.

Cây đào bất tử

Ông nói: Tôi không nhớ bài thơ Mùa hoa cộng sản được đưa vào sách giáo khoa năm nào, cho các em học sinh lớp mấy mà chỉ biết có nhiều nơi tôi đến, đi qua không ít lần tôi nghe được học sinh đọc “thơ của mình” cho mình nghe bằng một tình cảm hết sức trân trọng, nhiều nơi đã dùng bài thơ đọc trong các buổi hội họp của các tổ chức Đảng.

Với người làm thơ, nhất là người đã cao tuổi như tôi (85 tuổi) được độc giả nhớ đến tác phẩm của mình thì đó là một  niềm vinh dự, niềm hạnh phúc không dễ ai có được và nhiệm vụ của tôi từ nay cho đến khi nào không thể cầm bút được nữa là phải trân trọng tình cảm quý báu đó của độc giả bằng các tác phẩm chất lượng, nhất là với các tác phẩm viết cho các em thiếu nhi!

Ông xúc động nói tiếp: “Ngày nay, qua báo chí tôi được biết, nơi giam giữ tù nhân cộng sản rộng hơn 2000m2, đã đầy ải tới 500 tù nhân ấy đã có nhiều thay đổi, nhưng cây đào Tô Hiệu, biểu tượng gắn với tên tuổi người Bí tư Chi bộ Đảng kiên trung của nhà tù vẫn trổ hoa rực rỡ khi mùa xuân về...”

Vâng, cùng với “Anh về cùng mùa hoa”, cây đào Tô Hiệu bất tử, mãi mãi trổ hoa.

Yên Khương

(Tô Quyết Tiến sưu tầm từ báo TTVH điện tử 31/10/2010)