Ảnh TL: Bác Hồ đọc Tuyên ngôn độc lập ngày 2/9/1945

76 năm đã trôi qua, ngày Quốc khánh 2-9-1945, tại Quảng trường Ba Đình Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc bản Tuyên ngôn độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa; trở thành một mốc son hào hùng của dân tộc Việt Nam.

Ký ức của Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong cuốn “Tổng tập hồi ký  của Đại tướng Võ Nguyên Giáp-Những năm tháng không thể nào quên” có đoạn: “Mồng 2 tháng Chín năm 1945. Hà Nội tưng bừng màu đỏ. Một vùng trời bát ngát cờ, đèn và hoa. Cờ bay đỏ những mái nhà, đỏ những rặng cây, đỏ những mặt hồ. Biểu ngữ bằng các thứ tiếng Việt, Pháp, Anh, Hoa, Nga chăng khắp các đường phố: “Nước Việt Nam của người Việt Nam”, “Đả đảo chủ nghĩa thực dân Pháp”, “Độc lập hay là chết”, “Ủng hộ Chính phủ lâm thời”, “Ủng hộ Chủ tịch Hồ Chí Minh”, “Hoan nghênh phái bộ Đồng minh”…

Các nhà máy, các cửa hiệu buôn to, nhỏ đều nghỉ việc. Chợ búa không họp. Mọi hoạt động buôn bán, sản xuất của thành phố tạm ngừng. Đồng bào thủ đô già, trẻ, gái, trai đều xuống đường. Mọi người đều thấy mình cần phải có mặt trong ngày hội lớn đầu tiên của đất nước.

Những dòng người đủ mọi màu sắc, từ khắp các ngả tuôn về vườn hoa Ba Đình.

Đội ngũ của những người thợ quần xanh, áo trắng, tràn đầy sức mạnh và niềm tin. Người lao động bình thường hôm nay đến ngày hội với tư thế đường hoàng của những người làm chủ đất nước, làm chủ tương lai.

Hàng chục vạn nông dân từ ngoại thành kéo vào. Những chiến sĩ dân quân mang theo côn, kiếm, mã tấu. Có những người vác theo cả những quả chùy đồng, những thanh long đao rút ra từ những giá vũ khí bày để trang trí các điện thờ. Trong hàng ngũ của các chị em phụ nữ nông thôn với những bộ quần áo ngày hội, có những người vấn khăn vàng, mặc áo tứ thân, thắt lưng hoa lý. Cũng chưa bao giờ người nông dân ở những làng xóm nghèo quanh Hà Nội đi vào thành phố với một niềm tự hào như ngày hôm ấy.

Những cụ già vẻ mặt nghiêm trang. Những cô gái thủ đô hớn hở, áo màu rực rỡ.

Rộn ràng là các em thiếu nhi. Dù sự giàu nghèo của mỗi gia đình chưa đổi khác, nhưng từ ngày hôm nay, tất cả các em đều trở thành những người chủ nhỏ của đất nước độc lập. Theo nhịp còi của các anh, các chị phụ trách, các em khua rền trống ếch, giậm chân bước đều, hát vang những bài ca cách mạng.

Những nhà sư, những ông cố đạo cũng rời nơi tu hành, xuống đường, xếp thành đội ngũ đến dự ngày hội lớn của dân tộc.

Nắng mùa thu rất đẹp trên Quảng trường Ba Đình, từ giờ phút này đã đi vào lịch sử. Đội danh dự đứng nghiêm trang chung quanh lễ đài mới dựng. Các chiến sĩ Quân giải phóng bữa trước theo Quân lệnh số 1 của Ủy ban Khởi nghĩa, từ Tân Trào tiến về phía Nam “đánh vào các đô thị và trọng trấn của quân địch”. Hôm nay, họ đã đứng sát cánh cùng các đội tự vệ của công nhân, thanh niên và lao động thủ đô bảo vệ Chính phủ lâm thời”.

Thiếu tá Archimedes L.A Patti chỉ huy đơn vị OSS (Office of Strategic Services - Cơ quan phục vụ chiến lược Mỹ) đến Hà Nội vào chiều ngày 22-8-1945 để thu thập tin tức tình báo, trợ giúp và phối hợp với Quân đội Tưởng Giới Thạch tổ chức giải giáp quân đội phát xít Nhật bại trận và giải quyết vấn đề tù binh chiến tranh. Sáng ngày 2-9-1945, Patti có mặt tại Quảng trường Ba Đình đã miêu tả trong hồi ký "Why Việt Nam?" (Tại sao Việt Nam) có đoạn: “…Mặt trời đã lên cao. Không khí oi bức nhưng đôi lúc cũng có cơn gió nhẹ thổi làm phấp phới cả cái biển cờ trên quảng trường. Cao trên cột trước lễ đài, lá cờ đỏ với ngôi sao vàng lớn phấp phới bay…

Một tiếng trong loa phóng thanh nổi lên phá vỡ sự im lặng, giới thiệu ông Hồ "là người giải phóng, vị cứu tinh của dân tộc". Quần chúng đuợc sự hướng dẫn của các đảng viên, lên tiếng hát và trong mấy phút liền hô vang "Độc lập". Ông Hồ đứng yên mỉm cười, nhỏ nhắn trong tầm cỡ nhưng vĩ đại trong sự hoan hô của nhân dân ông. Ông giơ tay ra hiệu im lặng và bắt đầu đọc bản Tuyên ngôn nay trở thành nổi tiếng của ông với những lời: "Mọi người sinh ra đều bình đẳng. Tạo hóa đã ban cho chúng ta những quyền bất khả xâm phạm, trong đó có quyền sống, quyền tự do và quyền được hưởng hạnh phúc...” Ông Hồ dừng lại đột ngột và hỏi người nghe: "Đồng bào có nghe rõ tôi không?". Quần chúng hô vang đáp lại: "Rõ". Thực là một nghệ thuật diễn thuyết bậc thầy! Từ lúc đó, quần chúng nắm lấy từng lời. Chúng tôi không hiểu ông Hồ đã nói gì. Nhưng cứ nghe giọng nói của ông Hồ, bình tĩnh và rõ ràng, ấm cúng và thân mật và nghe thấy được quần chúng trả lời thì chúng tôi không còn nghi ngờ gì nữa là ông đã thấu tới quần chúng.

Trung tướng Nguyễn Quốc Thước nhớ lại: “Từ sáng sớm ngày 2-9-1945, người dân trong xã Nghi Diên, Nghi Lộc, Nghệ An, từ trai, gái, già trẻ đều hào hứng chuẩn bị băng rôn, biểu ngữ để chờ đón giây phút Bác Hồ đọc bản Tuyên ngôn độc lập. Thời đó chẳng có thông tin gì ngoài việc chúng tôi biết được, Bác Hồ sẽ đọc Tuyên ngôn độc lập tại quảng trường Ba Đình, Hà Nội. Để chuẩn bị cho thời khắc thiêng liêng đó, chúng tôi cùng nhau tự làm những biểu ngữ nền đỏ chữ vàng bằng nong, nia tự tạo với những dòng chữ: “Nước Việt Nam là của người Việt Nam”, “Ủng hộ Chủ tịch Hồ Chí Minh”…  Người già thì lấy những chiếc áo vải điều, cắt ra làm cờ Tổ quốc. Tất cả rạo rực như chuẩn bị được đứng trước quảng trường Ba Đình lịch sử. Thời khắc thiêng liêng đó, khi được nghe bản Tuyên ngôn độc lập ở quê nhà, tôi cảm giác như đang được đứng giữa quảng trường Ba Đình lộng gió với những đơn vị quân giải phóng đội mũ ca nô, quân phục nghiêm trang, hàng hàng thẳng tắp trước lễ đài”.

Trung tướng Phạm Hồng Cư, nguyên đội viên Đội tự vệ chiến đấu cứu quốc thành Hoàng Diệu, tham gia đội danh dự trực tiếp bảo vệ Lễ đài viết: “Khi đọc lời thề Độc lập, không khí thật thiêng liêng, xúc động. Nhiều người vừa hô “Xin thề” vừa khóc. Bởi lẽ từ thân phận vong quốc nô, “đất nước đói nghèo trong rơm rạ”, mà giờ đây đã vùng dậy đứng lên làm chủ giang sơn, trở thành người dân của nước Việt Nam độc lập, đó là điều vô cùng sung sướng, vô cùng lớn lao mà chỉ những ai đã trải qua thời nô lệ mới thấu hiểu được.

          Tan lễ trở về đơn vị, các bạn trong Đội Tự vệ chiến đấu cứu quốc Hoàng Diệu còn bàn tán mãi không thôi về chuyện “ông Cụ”. Những tư tưởng mới mẻ trong bản Tuyên ngôn Độc lập và giọng nói của Bác Hồ đã thấm sâu trong tâm trí chúng tôi. Chúng tôi đã thấy giá trị của độc lập, thấy trách nhiệm thiêng liêng bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ nền độc lập mới giành được. Chúng tôi đã cùng với toàn dân theo lời kêu gọi của Bác Hồ, bước vào hai cuộc kháng chiến trường kỳ, thực hiện “Lời thề Độc Lập” cho tới ngày toàn thắng”.

                                                                Tô Kiều Thẩm(tổng hợp)