Gần 2 vạn con cá chép Việt được thả tại bến đò Liên Huy, xã Gia Thịnh, huyện Gia Viễn ngày 15/2/2023 (Ảnh TL)

Theo lời người xưa truyền lại thì cách nay khoảng 200 năm, có cụ ông Tô Quý Công húy Mão (không có cụ bà), đem theo 5 người con trai là: Tô Văn Bài, Tô Văn Tiền, Tô Văn Viên, Tô Văn Dâu và Tô Văn Toại về định cư ở xã Gia Phú, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình. Ông Tô Văn Bài ở lại nối tiếp dòng Họ Tô thôn Đoan Bình, xã Gia Phú. Còn 4 người em thứ có lẽ do kinh tế khó khăn phải đi làm con nuôi ở các họ khác.

          Người con thứ ba Tô Văn Viên làm con nuôi Họ Nguyễn, ở thôn Đồng Chưa, xã Gia Thịnh, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình và nối nghiệp trở thành ông Tổ Họ Tô Nguyễn ở đây. Tính từ cụ Tô Văn Viên nay đã đến đời thứ 8. Chi họ có hai cành với 69 hộ và 285 nhân khẩu.

          Có 5 hộ với 19 nhân khẩu đi làm ăn định cư ở các địa phương khác là tỉnh Hòa Bình (1 hộ), Lâm Đồng (1 hộ) và Đồng Nai (3 hộ).

          Số sống ở quê chủ yếu làm nông nghiệp. Đời sống khá, không còn hộ nghèo.

          Trong họ có 18 người có bằng đại học.

          Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, có 17 người tham gia lực lượng vũ trang, có 1 người là liệt sĩ và 1 người là thương binh.

          Cách đây khoảng 30 năm, cùng với các Họ Nguyễn, Ngô, Trần, chi Họ Tô Nguyễn thôn Đồng Chưa đã tìm về Họ Tô thôn Đoan Bình, xã Gia Phú, huyện Gia Viễn để nhận họ. Ngoài đời vẫn là Họ Nguyễn nhưng về sinh hoạt Họ Tô, Họ Nguyễn Đồng Chưa gọi là Họ Tô Nguyễn và theo thứ bậc của các cụ Tổ (cụ Tô Văn Viên là con thứ ba của cụ Tô húy Mão). Họ Tô Nguyễn thôn Đồng Chưa là chi Ba.

          Chi họ đã động viên con cháu góp công, góp của cùng cả 5 chi xây lại lăng mộ và từ đường Thủy tổ Họ Tô thôn Đoan Bình, xã Gia Phú vào năm 2001 và hàng năm vẫn về Đoan Bình để theo giỗ, tết,

          Chi họ theo đạo Thiên chúa nhưng vận coi trọng việc thờ phụng Tổ tiên, tuy nhiên không có nhà thờ họ. Đã xây dựng lăng mộ Tổ năm 1985.

          Tô Nguyễn Văn Ro (đời 6, Tộc trưởng)