Lễ nghinh thần, rước Sắc phong và Bằng công nhận di tích từ mộ Thầy Thím về Dinh Thầy Thím tại xã Tân Tiến, thị xã La Gi (Ảnh TL)

          Cụ Tổ của chi Họ Tô thôn Tam Tân, xã Tân Tiến, thị xã La Gi, Bình Thuận là Tô Đức Đương. Khoảng cuối thế kỷ 19 cùng anh trai là Tô Đức Chớ, từ miền Trung vào Nam lập nghiệp. Đến Phan Thiết bị đắm thuyền, anh em trôi dạt mỗi người một nơi, không liên lạc được với nhau. Cụ Tô Đức Đương về định cư ở thôn Tam Tân, xã Tân Tiến, thị xã La Gi, sau kết hôn với người con gái địa phương là Phan Thị Yên, sinh con cháu thành chi Họ Tô thôn Tam Tân, đến nay là đời thứ 6, với 22 hộ và 62 nhân khẩu. Còn về cụ Tô Đức Chớ thì cách đây hai năm, ông Tô Ngọc Thu, Họ Tô Tam Tân đã tìm thấy con cháu ở thị xã Phan Thiết.

          Nghề nghiệp chính của chi họ là đi biển, làm ruộng và buôn bán nhỏ, đời sống đủ ăn.Tuy chỉ ít hộ nhưng trong kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, hàng chục con em trong chi họ, cả con trai và con gái đã tham gia lực lượng vũ trang cách mạng, có người là cựu tù Côn Đảo.

          Cụ Tô Đức Đương khi còn sống, không có liên lạc về nơi quê gốc và cũng không nói cho con cháu biết gốc gác, Tổ tiên. Nên hàng chục năm nay ông Tô Ngọc Thu vẫn dày công tìm kiếm mà chưa có kết quả.

          Ông Thu tìm thông tin trên báo Thông tin Họ Tô Việt Nam và đã nhiều lần liên lạc với Hội đồng Họ Tô Việt Nam; với Họ Tô xã Cộng Hòa, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình; với chi Họ Tô xã Ngư Lộc, huyện Hậu Lộc, tỉnh Thanh Hóa nhưng vẫn chưa tìm ra manh mối.

          Gần đây, đọc cuốn Thông tin Họ Tô Việt Nam số 17, trong đó có giới thiệu chi Họ Tô Đức ở thị trấn Thiên Cầm, huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh. Vì ông Cố, rồi ông nội ông Thu là Họ Tô Đức (Tô Đức Đương, Tô Đức Lượt), nên ông Tô Ngọc Thu đã lấy số điện thoại trong bài báo, liên lạc với ông Tô Đức Hải, Họ Tô thị trấn Thiên Cầm. May sao trao đổi trên điện thoại thấy có nhiều điểm trùng hợp, nên ngày 11 tháng 11 năm 2014, ông Tô Ngọc Thu đã từ Bình Thuận ra Thiên Cầm. Trao đổi với những người cao tuổi trong chi họ và xem trong tộc phả Họ Tô thị trấn Thiên Cầm được biết: Đời thứ 7, Họ Tô Thiên Cầm có ông Tô Đức Vợi sinh được hai con trai là Tô Đức Giai và Tô Đức Lương. Do gia đình sa sút nên cách đây khoảng hơn 100 năm, hai anh em cùng nhau vào Nam lập nghiệp, nhưng từ đó đến nay bặt vô âm tín. Và trong gia phả còn ghi là ông Tô Đức Vợi không có người nối dõi.

          Trao đổi thấy có nhiều điểm trùng khớp:

          - Họ, tên gần đúng: Tô Đức Đương và Tô Đức Lương; còn Tô Đức Giai và Tô Đức Chớ có thể do đổi tên hoặc do cách phát âm từng vùng miền.

          - Thời điểm ông Lương, ông Giai ra đi cũng là thời điểm ông Đương, ông Chớ đến định cư ở Tam Tân, Phan Thiết.

          - Trình độ học vấn của ông Lương và ông Đương thông thạo chữ Hán, nên ông Đương lúc sinh thời làm nghề viết câu đối, dịch sách, viết thuê đơn từ (chữ Hán Nôm).

          Có thể do gặp tai nạn trên biển và ra đi nhưng không thành đạt nên ông Lương không có liên lạc về gia đình.

          Hai bên đã nhận nhau là cùng huyết thống. Và từ gia phả suy ra thì ông Tô Đức Đương là đời thứ 8, còn ông Tô Ngọc Thu là đời thứ 11 Họ Tô Thiên Cầm.

          Tô Ngọc Thu (đời 4 Họ Tô Tam Tân, đời 11 Họ Tô Thiên Cầm)