Trường Mầm non xã Mai Phụ vui mừng đón nhận danh hiệu Trường Chuẩn Quốc gia (Ảnh TL)

          Theo các cụ ngày xưa truyền lại, vào khoảng giũa thế kỷ 18 thời Hậu Lê, ông Tô Đình Quát đã cùng vợ là bà Lê Thị Hoài và con trai là Tô Đình Hoành đến lập nghiệp tại vùng đất Vĩnh Luật, phủ Thiên Lộc, trấn Nghệ An, (tức là làng Vĩnh Tuy, xã Thạch Bắc, huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh). Nay là xóm Đông Vĩnh, xã Mai Phụ, huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh. Mai Phụ là một địa danh lịch sử, có đền thờ tưởng niệm nơi sinh ra vua Mai Hắc Đế, đền Chiêu Trưng thờ vị tướng Lê Khôi thời vua Lê Lợi. Thời bấy giờ người dân nơi đây đều làm ruộng, làm muối, vận tải sông biển và đánh bắt cá.

          Ông Tô Đình Hoành và vợ là Lê Thị Sắt, sinh trưởng được 5 người con (3 trai, 2 gái) là: ông Tô Đình Trụ sinh vào khoảng 1775 - 1780, ông Tô Đình Dục sinh khoảng 1780 - 1782, ông Tô Đình An sinh khoảng 1790 - 1795. Ông Tô Đình Dục đi lính nhà Nguyễn thời Tây Sơn (chết trận), mộ ông sau này được chiêu hồn sở táng về quê nhà; ông Tô Đình An mất lúc còn trẻ.

          Đến đời thứ 3 còn lại ông Tô Đình Trụ và vợ là bà Lê Thị Ngạo sinh trưởng được 8 người con (5 trai, 3 gái):

          Thứ nhất ông Tô Đình Chấn sinh khoảng năm 1804, có vợ là Nguyễn Thị Quyền, sinh được 2 người con trai lả Tô Đình Võ, Tô Đình Dành và 1 người con gái; ông Tô Đình Võ có vợ và sinh được 2 người con trai là Tô Đình Khởi, Tô Đình Khiêm thời kỳ đó đã mất hoặc đi đâu không rõ; ông Tô Đình Dành (mất sớm).

          Thứ 2 ông Tô Đình Dượng sinh khoảng năm 1809 (mất lúc con trẻ);

          Thứ 3 là ông Tô Đình Lội sinh năm 1819 có vợ là Phạm Thị Ruộng. Ông bà sinh được 2 người con trai và 2 người con gái.

          Thứ 4 là ông Tô Đình Lạch sinh năm 1826, sinh được 2 người con trai: Tô Đình Độ, Tô Đình Đợi;

          Thứ 5 là ông Tô Đình Dạng sinh khoảng năm 1830, sinh được 4 người con trai: Tô Đình Trường, Tô Đình Bàn, Tô Đình Nhàn, Tô Đình Hạ. Cả 2 ông thứ 4 và ông thứ 5 cùng các con cháu đi đâu, ở đâu không rõ.

          Hiện chi Họ Tô Đình tại làng Vĩnh Tuy chỉ còn lại một Cành thứ 3, nhưng cũng là Cành Trưởng và đều được con cháu hậu duệ của ông Tô Đình Lội thờ tự. Mộ cụ Tô Đình Quát là mộ Tổ. Ngày giỗ Tổ của chi họ là ngày 14 tháng Giêng âm lịch hằng năm. Người đứng đầu chi họ là ông Tô Đình Phước nay đã trên 80 tuổi. Do điều kiện kinh tế khó khăn và do chiến tranh tàn phá việc thờ tự, cúng tế đều tập trung ở nhà Trưởng tộc. Đến năm 1974 con cháu mới đóng góp, cung tiến đã xây được Từ Đường, qua nhiều lần tôn tạo mở rộng hiện nay có diện tích gần 100 m² và phần lăng mộ cũng được quy tập và xây dựng khang trang.

          Tính đến năm 2012 Chi họ đã được 11 đời, tính từ Thủy Tổ Tô Đình Quát với 35 hộ, 172 nhân khẩu. Làm nghề muối là chính, nhưng cũng do điều kiện làm ăn nên một số hộ chuyển đi sinh sống nhiều nơi như: Hà Nội, Ninh Thuận, Bình Dương và Thành phố Hà Tĩnh. Họ Tô Đình làng Vĩnh Tuy là chi họ có truyền thống cách mạng. Nhiều con cháu tham gia công tác xã hội và giữ các chức vụ chủ chốt ở địa phương: Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND xã nhiều thời kỳ. Trong kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ nhiều con cháu tích cực tham gia lực lượng vũ trang bảo vệ Tổ quốc, có 16 người con tham gia quân đội, công an. Nhiều người là thương binh và 1 liệt sỹ hy sinh ở chiến trường miền Nam. Nhiều người làm việc có địa vị trong cơ quan nhà nước, giáo viên, doanh nghiệp. Có 28 người tốt nghiệp đại học cử nhân và cao đẳng, trong đó có 1 thạc sỹ.

          Con cháu Họ Tô Đình làng Vĩnh Tuy kinh tế còn khó khăn nhưng cuộc sống ổn định, có đức tính chất phác cần cù chịu khó học hỏi, thuận hòa đoàn kết đùm bọc thương yêu giúp nhau làm ăn và cùng phát triển.

                                             Tô Đình Kỳ (Đời thứ 8)