Thanh minh là dịp con cháu thực hiện nghi lễ tảo mộ. Ảnh minh họa.

          Tết Thanh minh là ngày đầu tiên của tiết Thanh minh. Tết Thanh minh 2023 nhằm ngày 5/4 dương lịch.

          Nguồn gốc tết Thanh minh

          Theo Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vĩ, Thanh minh là tiết thứ 5 trong 24 tiết khí hàng năm. Tiết khí này được lập lịch theo quan niệm của các quốc gia phương Đông. Người xưa chọn ngày đầu tiên của tiết Thanh minh để làm ngày tết Thanh minh.

          Về mặt nghĩa đen, thanh là khí trong, minh là sáng sủa. Thanh minh nghĩa là khí trời mát mẻ quang đãng. Tiết Thanh minh kéo dài khoảng 15 - 16 ngày.

          Năm 2023, tết Thanh minh 2023 sẽ nhằm ngày 5/4 dương lịch (15/2 âm lịch), sau khi kết thúc tiết Xuân phân và kéo dài đến ngày 20/4.Truyện Kiều của Nguyễn Du có câu thơ nổi tiếng mà hầu như người Việt nào cũng thuộc:

                    "Thanh minh trong tiết tháng Ba

          Lễ là tảo mộ, hội là đạp thanh...".

          Câu này khiến mọi người nghĩ rằng tết Thanh minh luôn diễn ra vào tháng Ba âm lịch. 

          Tuy nhiên, trên thực tế hiện nay người ta tính các tiết khí theo lịch dương. Năm Quý Mão nhuận tháng 2 nên tết Thanh minh nhằm vào 15/2 âm lịch chứ không phải tháng 3 âm lịch.  

          Ý nghĩa của tết Thanh minh

          Tết Thanh minh là sự kiện có ý nghĩa quan trọng về tâm linh của người Việt. Ngày tết Thanh minh gắn với nghi lễ tảo mộ, sửa sang lại phần mộ của gia tộc cho khang trang, sạch sẽ hơn. Vì thế, đây cũng là dịp để mọi người tri ân, tưởng nhớ những người thân đã mất.

          Theo Tiến sĩ Nguyễn Ánh Hồng - Trưởng khoa Văn hóa Phát triển (Học viện Báo chí và Tuyên truyền), vào ngày Thanh minh, người dân đi tảo mộ gia tiên và làm lễ cúng gia tiên sau tảo mộ. Công việc chính của tảo mộ là sửa sang các ngôi mộ của tổ tiên và thắp hương cho người đã khuất.

          Trong ngày tết Thanh minh, người già hay trẻ đều ra phần mộ dòng họ để có trách nhiệm hơn với gia đình, bày tỏ lòng thành kính, biết ơn các thế hệ trước.

                                        Người Tày, Nùng ở Cao Bằng tảo mộ trong tiết Thanh minh..

          Dịp Thanh minh, các nghĩa trang thường nhộn nhịp, bởi trẻ con cũng được cho đi theo để nhận biết mộ phần của tổ tiên, học hỏi các nghi lễ truyền thống.

          Những người sống xa quê cũng thường thu xếp công việc để về quê tảo mộ. Nhiều người không về đúng ngày tết Thanh minh. Thế nhưng, họ có thể về bất kỳ ngày nào miễn vẫn còn trong tiết Thanh minh.

          Sự nhân văn của người Việt cũng thể hiện trong dịp Thanh minh qua việc giúp sửa sang, quét tước cho những ngôi mộ vô chủ, hoặc những mộ phần ít người thăm viếng. Khi thắp hương cho mộ phần gia tộc mình, mọi người thường thắp cho mỗi ngôi mộ xung quanh một nén hương.

          Trong ngày tết Thanh minh, người Việt còn chuẩn bị mâm cúng tại nhà, ngoài mộ để cúng tổ tiên.

          Ngọc Lài (VietNamnet)