Đường giao thông nông thôn xã Đông Yên, Quốc Oai (Ảnh TL)

          Ở thôn Đông Thượng, Đông Yên, Quốc Oai, Hà Nội có ngôi nhà thờ chi Họ Tô Văn, phía trên trước cửa ghi bốn chữ (chữ Việt) “Hoàng Tô vi bản”, có nghĩa là Hoàng Tô là gốc. Trong chi họ này trước đây còn lưu truyền một thành ngữ là “Hoàng cải vi Tô”, có nghĩa là gốc Họ Hoàng đổi sang Họ Tô.

          Theo lời truyền lại thì cách đây khoảng 200 năm, có một ông đồ Nho và là Lương y Họ Hoàng, quê làng Ngọc Giả, Chương Mỹ, Hà Nội, lên xã Đông Yên, Quốc Oai dạy học và bốc thuốc. Không hiểu vì lý do gì, ông đổi sang Họ Tô Văn, lấy vợ sinh con cháu thành Họ Tô Văn ngày nay.

          Vì trong làng có 2 Họ Tô Văn nên năm 1946, khi bầu cử Quốc hội Họ Tô Văn (cũ) đã nhất loạt đổi chữ đệm là Hiến thành Họ Tô Hiến ngày nay.

          Cũng vì hai Họ Tô Văn không có quan hệ huyết thống, nên xưa kia hai họ vẫn là thông gia với nhau. Như trong tộc phả Họ Tô Hiến còn ghi là đời thứ ba (nay đến đời thứ 10) có cụ Tô Hiến Lam (đúng là Tô Văn Lam, vì chi họ mới đổi chữ đệm sang Hiến từ năm 1946) kết hôn với cụ Tô Thị Tú là người Họ Tô Văn (gốc Hoàng) sinh được 2 người con trai là Tô Hiến Trân và Tô Hiến Hưng trở thành Thế tổ hai cành Họ Tô Hiến ngày nay.

          Họ Tô Văn (gốc Hoàng) nay đã được 8 - 9 đời với trên 100 hộ và hơn 300 nhân khẩu. Tộc trưởng hiện nay là ông Tô Văn Nhật.

          Nhưng trong Họ Tô Văn hiện nay cũng có một thông tin khác về nguồn gốc chi họ. Theo lời một cụ già trong chi họ thì cách đây khoảng 200 năm có 3 anh em người Họ Tô từ Nghệ An ra định cư ở đất Đông Yên. Người anh cả xuống vùng Chương Mỹ làm con nuôi, hoặc làm con rể Họ Hoàng rồi đổi sang Họ Hoàng. Hai người em ở lại Đông Yên và vẫn giữ họ Tô Văn từ đó đến nay. Nguồn thông tin này kém sức thuyết phục vì không phù hợp với thành ngữ “Hoàng cải vi Tô” đã lưu truyền lâu đời. Tuy nhiên vẫn chép ra đây để tham khảo. Và nếu có điều kiện, Ban Liên lạc Họ Tô Việt Nam hoặc ai đó có thể về thôn Ngọc Giả, Ngọc Hòa, Chương Mỹ liên hệ với ông Trưởng tộc Họ Hoàng để xác minh lại nguồn thông tin nói trên.

           Họ Tô Việt Nam