Cánh đồng lúa ở Cát Minh, Phù Cát (ảnh TL)

          Thủy tổ của Họ Tô Cát Minh, Phù Cát, tỉnh Gia Lai là Tô Văn Luận, Đại tướng quân Thành Lộc hầu, người quê gốc ở tỉnh Hải Phòng, theo chúa Nguyễn vào Nam từ năm 1740.

         Họ Tô Cát Minh hiện có khoảng 300 hộ với khoảng 1.500 nhân khẩu, trong đó đa số cư trú và sinh sống tại Phù Cát. Một số đi làm ăn và định cư ở các nơi khác, như:

          Tại các tỉnh Đăk Lăk có khoảng 100 hộ với 400 nhân khẩu.

          Tỉnh Quảng Ngãi có 10 hộ với 45 nhân khẩu.

          Tính từ cụ Thủy tổ Tô Văn Luận đến các thế hệ mới sinh, dòng họ đã truyền kế được 10 đời.

          Nghề nghiệp chính của bà con trong Họ Tô Cát Minh là làm nông nghiệp. Đời sống trung bình, có một số hộ khá, không còn hộ nghèo.

          Họ Tô Cát Minh có 40 người có bằng Đại học, trong đó có 1 Tiến sỹ là Tô Hải Dung đang làm việc tại Úc.

          Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, chống đế quốc Mỹ và chiến tranh bảo vệ Tổ quốc có rất nhiều con em trong dòng họ tham gia lực lượng vũ trang, có một số người là liệt sĩ, nhưng không thống kê được. Có 1 người được phong tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam Anh hùng là bà Tô Thị Tương.

          Chi họ xây dựng tôn tạo nhà thờ năm 2012. Lăng mộ của Thủy tổ Tô Văn Luận được xây dựng to đẹp từ năm 2006.

          Thời phong kiến trước đây có 2 người có trình độ Cử nhân Hán học, là cụ Tô Đắc Nghinh và cụ Tô Lâm; một cụ có trình độ Tú tài là cụ Tô Văn Trứ.

          Thời đại ngày nay những người là Nhà giáo Nhân dân, Thầy thuốc Nhân dân và có học hàm Phó giáo sư, Giáo sư là các ông bà: Tô Lân, Tô Liên, Tô Ngọc Anh (đời 8).

          Có ông Tô Tử Hạ, nguyên Phó Trưởng ban Tổ chức - Cán bộ Chính phủ (nay là Bộ Nội vụ) đang sống ở Hà Nội. Ông Tô Tử Hạ là Trưởng ban đầu tiên của Ban Liên lạc Họ Tô Việt Nam.

            Tô Đình Văn