Tượng nàng Tô Thị khi còn nguyên vẹn.

Đêm khó ngủ, dậy chong đèn ngồi đọc
Chuyện ngày xưa, nàng Tô Thị chờ chồng
Thấy chạnh buồn, lòng rưng rưng muốn khóc
Đúng lúc trời rả rích đợt mưa đông.

Cơn gió lạnh thổi vu vơ ngoài phố
Lá vàng rơi chồng lên lá, chất dày
Cái ẩm lạnh thấm từng trang sách nhỏ
Nỗi buồn nào chợt dinh dính trên tay.

Câu chuyện đẹp, nhưng mà buồn, buồn thật
Chuyện tình yêu đôi lứa, chuyện muôn đời
Trang giấy ẩm, phải chăng vì nước mắt
Của con người đau khổ ấy, đang rơi?

Nàng Tô Thị là hiện thân cao cả
Cái thủy chung, cái đẹp, cái đau lòng
Của người vợ chờ chồng mà hóa đá
Của những người héo hắt nỗi chờ mong.

Ôi, chua xót người đàn bà đất Việt
Sao cuộc đời cứ bắt chịu bất công
Bắt phải khóc vì chiến tranh, chém giết
Và đôi khi vì cả đức ông chồng?

Trời vẫn mưa, mưa đều đều, mệt mỏi
Tiếng xe ai bất chợt bấm to còi
Sau lớp kính, đèn nhà bên le lói
Có cái gì tê tái đáy lòng tôi...

*
Chuyện kể rằng, xưa tại vùng Kinh Bắc
Hai anh em, khi mẹ vắng, ở nhà
Anh đùa nghịch, ném một hòn đá sắc
Trúng vào đầu em gái đứng đằng xa.

Cô bé ngất, người anh trai tưởng chết
Vì quá lo và sợ hãi điều này
Nên dại dột đã bỏ nhà đi biệt
Khi mẹ về, em tỉnh lại, may thay!

Em không chết, nhưng anh không trở lại
Thật oái oăm, khi con tạo xoay vần
Cô và mẹ cứ chờ, chờ đợi mãi
Mong có ngày được thấy lại người thân.

Cô bé lớn, thành một người nhan sắc
Giúp mẹ cô làm bánh, bán chợ Bằng
Khi mẹ chết, cô buồn, rời Kinh Bắc
Đi về miền sơn cước, tận Đồng Đăng.

Nơi đất khách, cô theo nghề của mẹ
Mở quán ăn, bán bánh phố Kỳ Lừa
Bánh cô ngon, người cô xinh, vì thế
Quán đông người bất kể nắng hay mưa.

Rồi một hôm, có chàng trai tuấn tú
Buôn thuốc Nam từ Trùng Khánh đi vào
Chàng ăn bánh mà mắt nhìn cô chủ
Cô nhìn chàng, chẳng thấy lạ là bao (!)

Duyên kỳ ngộ, họ lấy nhau, từ đó
Sống ấm êm trong hạnh phúc, yên bình
Rồi có con, và cuộc đời của họ
Như mặt trời luôn tỏa sáng lung linh.

Một ngày nọ, hết hàng, trời chưa tối
Chàng ngạc nhiên khi giúp vợ gội đầu
Thấy chiếc sẹo khá to dài, bèn hỏi
Nàng thật thà kể chuyện cũ, từ lâu.

Nàng mải kể, lại bận cười, không thấy
Chồng đứng bên, đang tái mặt, vì chàng
Cũng chính là… thằng anh khờ ngày ấy
Đã bỏ nhà xa xứ, sống lang thang.

Vâng, chính chàng là Tô Văn. Tô Thị
Là tên em, nay tên khác. Lẽ nào
Anh lấy em? Chàng rùng mình chợt nghĩ
Ôi phũ phàng, số phận phũ phàng sao!

Chàng lặng lẽ bỏ đi nằm, cáo mệt
Mà cô em – cô vợ – chẳng hay gì
Đã nghĩ chuyện quyên sinh, tìm cái chết
Nhưng cuối cùng, chàng lặng lẽ rời đi.

Một lần nữa, chàng lại đi, đi mãi
Như ngày xưa, đi, chẳng dám quay về
Và lần nữa, vợ – em chàng tê tái
Mong chàng về, lòng lần nữa tái tê.

Ngày lại ngày, hết mùa xuân, mùa hạ
Nàng ôm con lên đỉnh núi chờ chồng
Chờ, chờ mãi, cho đến khi hóa đá
Đôi mắt mờ vì thương khóc, chờ mong...

*
Tôi gấp sách, tắt đèn, ngồi lặng lẽ
Trời vẫn mưa, dai dẳng suốt từ chiều
Cứ như thể Nàng Vọng Phu nhỏ lệ
Khóc vì đời oan nghiệt, khóc tình yêu!

Khóc gì nữa? Khóc người chồng sao nỡ
Bỏ nhà đi biền biệt? Khóc thương mình?
Khóc vì đã có rất nhiều bà vợ
Phải vì chồng, đang lặng lẽ hy sinh?

Hay nàng khóc bởi còn nhiều Tô Thị
Đã vì ai mà hóa đá, rất nhiều?
Những con người mà chúng ta yêu quý
Đang mỏi mòn chờ đợi chút tình yêu...

P/S:
Tôi, tháng trước, lên Lạng Sơn có việc
Muốn từ xa, lần nữa ngắm nhìn nàng
Nhưng tìm mãi chẳng thấy đâu, thật tiếc
Núi vẫn còn, mây nước vẫn mênh mang.

Hỏi, thì được mấy ông bà du lịch
Bảo người ta đập phá hết, lâu rồi
Để lấy đá làm những điều hữu ích
Bạn nghĩ gì, nếu lúc ấy... là tôi???
                     
                                Thái Bá Tân