Văn nghệ chào mừng kỷ niệm 20 năm Ngày đón Bằng công nhân Làng văn hóa Lũng Quý xã Kiến Quốc (Ảnh TL)

Theo Thừa sao phả tộc của các cụ cao niên trong họ truyền lại:

Họ Tô giáp Nam Bình, thôn Lũng Quý lập nghiệp tại vùng đất tụ thuỷ, có thế rồng quỳ từ lâu đời. Long là rồng hợp với thổ là đất thành chữ Lũng (Lũng Quý - đất quý).

Lăng mộ Tổ Họ Tô Lũng Quý tại cánh đồng Quàn phía sau thôn. Trong lăng có phần mộ các vị:

Thủy tổ: Tô Thị hiệu Từ Hảo

Tổ: Tô Công tự Phúc Minh, Tỷ hiệu Từ Hoan

Cao tổ 1: Tô Công tự Phúc Khánh hiệu Từ Phương, Tỷ hiệu Từ Thông.

Cao tổ 2: Tô Công tự Huệ Hải Đại Huyền Chức, Tỷ hiệu Từ Chiếu.

Nhà thờ Họ Tô Lũng Quý có từ lâu, ba gian gỗ lim, nhà thờ có đủ hoành phi, câu đối, các đồ tế khí. Bức hoành phi treo gian giữa đề ba chữ “Bách Hoa Tiên” (trăm hoa đua nở).

Do biến đổi thời thế nhà thờ đại tôn Họ Tô không còn, hiện các chi có nhà thờ riêng.

Hàng năm vào ngày giỗ Tổ 22 tháng Giêng âm lịch đại diện con cháu trong họ, bà con ở các nơi về dâng hương mộ Tổ khoảng 100 người.

Họ Tô giáp Nam Bình, thôn Lũng Quý có 75 hộ, 285 nhân khẩu.

Họ Tô giáp Cựu Phú ở nơi khác đến có 10 hộ, 35 nhân khẩu.

Họ Tô giáp Nam Bình, thôn Lũng Quý đã di hương định cư ở nhiều nơi:

- Thôn Tân Quý, xã Trường Khanh, Lục Ngạn, Bắc Giang có 20 hộ, với 85 nhân khẩu (đi xây dựng kinh tế năm 1964).

- Thành phố Hà Nội có 8 hộ, với 30 nhân khẩu.

- Thành phố Hồ Chí Minh có 5 hộ, với 20 nhân khẩu.

- Các nơi khác có các hộ định cư như: Thành phố Hải Phòng, các tỉnh: Quảng Ninh, Yên Bái, Tuyên Quang, Thái Nguyên.

Người Họ Tô trong thôn kinh tế đa phần khá giả, còn lại đủ ăn không có hộ nghèo.

Người Họ Tô di hương định cư ở các nơi hầu hết thành đạt, phát triển.

Họ Tô giáp Nam Bình có tộc ước truyền lại người trong họ không kết hôn với nhau.

Con cháu Họ Tô Lũng Quý phát huy truyền thống của Tổ tiên, cần cù siêng năng lao động, ham học hỏi, thích thơ ca văn nghệ, anh dũng kiên cường bảo vệ quê hương, Tổ quốc.

Thời phong kiến có các thầy đồ, thầy khoá dạy học. Người Họ Tô làm nghề mộc, nghề xây, còn lại làm ruộng.

Họ Tô Lũng Quý hiện có 32 người đỗ đại học, cử nhân, là kỹ sư, giảng viên, bác sĩ, doanh nhân công tác ở các cơ quan Nhà nước, các đô thị, doanh nghiệp.

Trong kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ con cháu họ Tô tích cực tham gia bảo vệ Tổ quốc, nhiều người anh dũng hy sinh; có 1 liệt sĩ chống Pháp, 5 liệt sĩ chống Mỹ.

Người Họ Tô có đời sống văn hoá phong phú: Thôn Lũng Quý có Đoàn chèo cổ, con cháu Họ Tô tham gia giữ vai trò chủ chốt, Đoàn chèo đi biểu diễn các nơi trong tỉnh, khu vực miền Bắc đạt nhiều giải thưởng.

Người Họ Tô thôn Lũng Quý được làng xã đánh giá: Con trai họ Tô phong nhã, thảo hiền, con gái Họ Tô hoạt bát, lanh lợi.

Ban đại diện Họ Tô Lũng Quý do ông Tô Văn Tảo là Trưởng ban. Hàng năm Họ Tô họp họ bàn bạc tổ chức giỗ Tổ, chúc thọ các bậc cao niên, ôn lại truyền thống dòng họ.

                                                                                                                     Tô Nam