Biều diễn văn nghệ tại Đại hội đại biểu nông dân xã Kỳ Khang (Ảnh TL)

          Theo các cụ truyền lại, vào khoảng năm 1770 đến năm 1790, cuối triều nhà Lê, đầu triều Tây Sơn, có hai anh em Họ Tô từ Bắc vào đất Kỳ Anh, đến nay khoảng 300 năm. Người anh là cụ Tô Đình Sơn, sinh vào khoảng năm 1737 đến 1747. Cụ bà chưa rõ họ, tên.

          Cụ Tô Đình Sơn là người có công cùng Họ Hồ, Họ Hoàng làm nên làng Trảo Nha thời bấy giờ. Theo Việt lịch triều đăng khoa lục thời Cảnh Hưng 1779 đã có tên làng Trảo Nha, là một đơn vị hành chính của tổng Cấp Dẫn. Tên làng Trảo Nha có từ năm nào hiện nay vẫn chưa rõ, chỉ biết có tên: Nha Tân, Nha Tiến, Nha Thành hợp lại thành làng Trảo Nha. Di tích còn sót lại là một ngôi đền thờ Thành hoàng làng, gồm ba gian làm bằng gỗ lim, trạm trổ cầu kỳ được xây dựng từ năm 1855. Năm 1963 hợp nhất với làng Sơn Hải có tên gọi Hải Thành. Năm 1990 lại tách thành hai làng và Trảo Nhà có tên Tiến Thành. Cụ Tô Đình Sơn được họ tộc tôn xưng là Tổ khai sáng. Kỵ nhật Thủy tổ Tô Đình Sơn vào ngày 8 thành Mười âm lịch. Kỵ nhật Tổ bà vào ngày 27 tháng Tám âm lịch.

          Người em là cụ Tô Đình Lan, nghe các cụ truyền lại là cụ đi lính cho vua Quang Trung – Nguyễn Huệ, hy sinh ngoài mặt trận khi chưa lập gia đình. Hiện có mộ được chiêu hồn sơ táng tại khu Lăng mộ của họ ở quê.

          Cụ Tô Đình Sơn sinh được 7 người con, 3 trai, 4 giá. Các con trai của cụ Sơn là:

          Ông Tô Đình Khành, sinh vào khoảng năm 1770 – 1775. Cụ bà chưa rõ tên tuổi sinh quán.

          Ông Tô Đình Lý, sinh năm 1778. Ông bà sinh được 6 người con trai.

          Ông Tô Đình Cầu, sinh năm 1780. Ông bà sinh được 5 người con, 2 trai 3 gái.

          Hiện nay chi họ Tô tại thôn Tiến Thành có 2 cành. Cành trưởng con cháu hậu duệ của ông Tô Đình Khành và lấy mộ cụ Tô Đình Sơn là mộ Tổ. Người đứng đầu cành trưởng là ông Tô Đình Niềm.

          Cành thứ do hậu duệ con cháu của hai ông Tô Đình Lý và Tô Đình Cầu, lấy phần mộ cụ Tô Đình Lan làm mộ Tổ. Người chịu trách nhiệm biên soạn gia phả, chăm lo phần mộ và nhà thờ cành thứ hai là ông Tô Thái Hồng, trưởng cành hai. Hiện hai cành Họ Tô ở thôn Tiến Thành có 2 nhà thờ và 2 mộ Tổ. Tuy san làm 2 cành, nhưng con cháu vẫn sống đoàn kết, giúp đỡ lần nhau trong cuộc sống.

          Tính từ Thủy tổ Tô Đình Sơn đến hậu duệ đời nay là 10 đời.

          Hai cành Họ Tô thôn Tiến Thành hiện nay có 128 hộ, với 490 nhân khẩu (có 249 đinh). Trong đó cành trưởng có 53 hộ với 210 nhân khẩu (có 101 đinh); cành thứ có 75 hộ với 280 nhân khẩu (có 148 đinh).

          Do hoàn cảnh kinh tế và điều kiện làm ăn, một số chuyển cư đi các tỉnh miền Nam, như thành phố Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Lâm Đồng, Gia Lai, Đắc Lắc;  Một số ở xã Kỳ Đồng cùng huyện nhưng chưa có điều kiện thống kê được. Con cháu Họ Tô có nghĩa khí và yêu nước. Trong hai cuộc kháng chiến và chiến tranh bảo vệ Tổ quốc chi họ có 40 người tham gia quân đội, trong đó 6 người hy sinh cho đất nước.

          Người Họ Tô thôn Tiến Thành từ xưa tời nay chăm học, chăm làm, ngành nghề chủ yếu làm làm nông, một số thoát ly làm cán bộ, công chức nhà nước, làm nghề dạy học và các nghề khác. Tuy đời sống còn khó khăn nhưng con cháu trong họ chịu khó học hành. Toàn họ có 24 người tốt nghiệp đại học, trong đó có 3 Thạc sĩ.

          Tô Đình Niềm (đời thứ 7)