Hợp tác xã Chè Vĩnh Tân, xã Tân Trào, Sơn Dương sản xuất chè theo tiêu chuẩn VietGAP. (Ảnh TL).

          Tổ quán Họ Tô xã Tân Trào, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang vùng đất xưa (trước 1945) là xã Kiên Trận thuộc tổng Thanh Pha, châu Sơn Dương, phủ Tuyên Quang. Sau Cách mạng Tháng 8 (năm 1945) đến nay đổi tên thành xã Tân Trào, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang.

          Hậu duệ chi Họ Tô Tân Trào, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang đều biết ông Tổ của mình là Tô Đức Tường gốc người Hoa sinh khoảng đầu thế kỷ XIX (năm 1800) cha, mẹ (không biết tên) là dòng dõi quan lại nhà Minh trong lực lượng “Phản Thanh phục Minh” chạy sang Đại Việt (Quốc hiệu nước ta thời đó) để tránh sự truy lùng, đàn áp của nhà Thanh. Theo suy đoán lực lượng “Phản Thanh phục Minh” thất bại phải chạy khỏi đất nước một cách nhanh chóng với bao gian khổ, hiểm nguy, dọc đường đã bị hao người mất của, nên chỉ còn hai anh em đến được Việt Nam và dừng chân ở đất Yên Sơn, Tuyên Quang ngày nay.

          Hai anh em đều độc thân.

          Người anh ở lại làm rể Họ Triệu (nay mang Họ Triệu).

          Người em xuống đất Tân Trào (Sơn Dương, Tuyên Quang) ngày nay và kết hôn với một người con gái Việt tên là Lý Thị Thẻ.

          Do vậy hậu duệ Họ Tô Tân Trào tôn ông Tô Đức Tường là Tổ khai sáng ra dòng Họ Tô Tân Trào là đời thứ nhất.

          Ông Tô Đức Tường và bà Lý Thị Thẻ sinh ra hai người con trai và một người con gái.

          Người con gái lấy chồng ở phủ Tuyên Quang nay là thành phố Tuyên Quang. Hai người con trai trở thành Tổ của 2 nhánh họ Tô Tân Trào ngày nay. Đó là :

          Ông cả Tô Văn Lành

          Ông hai Tô Văn Cam

          Đến nay nhánh Họ Tô xã Tân Trào huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang - nơi quê hương Cách mạng đã phát triển đến đời thứ 9 với khoảng 50 hộ và khoảng 250 nhân khẩu. Bà con chi Họ Tô Tân Trào chủ yếu làm nông nghiệp và lâm nghiệp (khai thác rừng), đời sống khá, không có hộ nghèo.

Trải qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, nhiều con cháu dòng họ đã trực tiếp tham gia kháng chiến. Sau khi đất nước thống nhất (năm 1975) con cháu mới được sum họp và củng cố phát triển dòng họ và lấy ngày giỗ tổ là ngày 13 tháng Ba âm lịch. Chi Họ Tô Tân trào sống tập trung chủ yếu ở thôn Bòng, xã Tân Trào, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang. Ban liên lạc Họ Tô Tân Trào thành lập năm 2004 đến nay đã được 10 năm. Gồm 8 thành viên do ông Tô Văn Tiến làm Trưởng ban.

                    Tô Văn Tiến

        (Hậu duệ đời thứ 7 của Thủy tổ Tô Đức Tường)