Nhân dân huyện Kim Sơn sản xuất lúa theo hướng hưu có cho năng suất cao (Ảnh TL)

          Sự hình thành chi họ Tô Đình

          Ngài Thủy tổ Họ Tô hiệu là cụ Tô Đình Cường, sinh sống tại làng Tương Trạch (?) phủ Hà Nội, trong cảnh loạn ly cuối triều Lê, ngài đi xây dựng quê hương mới là làng Sa Ba, xã Trực Nội, huyện Trực Ninh, tỉnh Nam Định. Dòng họ phát triển vươn lên trong sự hà khắc của chế độ phong kiến suốt 4 đời, đến đời thứ 5 bắt đầu có sự phân hóa về nơi cú trú.

          Năm 1829 dưới triều vua Minh Mạng thứ 10, triều đình sắc phong cụ Nguyễn Công Trứ là Dinh Điền Sứ khai khẩn vùng đất ven biển Ninh Bình, tổ chức lập nên làng xã là huyện Kim Sơn trù phú ngày nay.

          Cụ Tổ Tô Đình Thóc (đời thứ 5) là người đầu tiên từ dòng Họ Tô Đình có mặt tại vùng đất sơ khai của huyện Kim Sơn. Cụ để lại 2 người con trai ở quê là cụ Khoát và cụ Đạt, dẫn theo người con trai thứ 3 là cụ Tô Đình Đạo và 2 người con gái là bà Tô Thị Ngôn và bà Tô Thị Ngữ và một người cháu  con cụ Tô Đình Khô (anh cả cụ Tô Đình Thóc) là cụ Tô Đình Lộc đến vùng đất mới vào năm 1829, tại thôn Tuân Hóa, xã Hồi Ninh, huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình. Cụ Tô Đình Thóc được dân làng tín nhiệm cử ra giữ chức Lý trưởng trong làng đến khi tuổi cao cụ trở về quê gốc và viên tịch tại Sa Ba. Hai cụ Lộc và cụ Đạo ở lại Kim Sơn khai khẩn mở mang dòng họ con cháu ngày nay.

           Sự phát triển của dòng Họ Tô Đình thôn Tuân Hóa (1829 - 2011)

          Trải qua lịch sử 182 năm hình thành và phát triển của huyện Kim Sơn, rừng vàng biển bạc, với truyền thống bất khuất kiên cường của dân tộc Viêt Nam, Họ Tô luôn nêu cao tinh thần chống áp bức bóc lột, bảo vệ độc lập dân tộc, quý trọng và gìn giữ những thuần phong mỹ tục, văn hóa, ghi nhớ công ơn Tổ tiên.

          Qua 7 đời có mặt tại Tuân Hóa – Kim Sơn dòng họ có 69 gia đình với 230 nhân khẩu, trong đó có 121 xuất đinh. Tại Kim Sơn dòng họ chủ yếu làm ăn sinh sống bằng nghề nông. Nhưng lớp hậu duệ ngày nay đang có mặt tại Kim Sơn gồm có 47 gia đình và con cháu; còn tại thủ đô Hà Nội 9 gia đình; thành phố Hồ Chí Minh và Binh Dương 7 gia đình; huyện Ngọc Hiển (Cà Mau) 4 gia đình và 2 gia đình đang làm ăn sinh sống tại Cộng hòa Séc.

          Trong họ có 9 người tham gia kháng chiến chống Pháp và 23 người tham gia kháng chiến chống Mỹ, nhưng nhờ phúc tổ của dòng họ con cháu  đều hoàn thành nhiệm vụ trở về quê hương, chỉ có 1 thương binh, không có liệt sĩ.

          Có 3 người là bác sĩ, 15 người tốt nghiệp đại học, trong đó có 4 người tốt nghiệp đại học quân sự. Có 1 Thạc sĩ là Đại tá Tô Đình Hải đang là giảng viên Học viện khoa học quân sự, Bộ Quốc phòng ở Hà Nội; số còn lại hiện đang công tác hoặc đã nghỉ hưu ở các ngành công an, quân sự, hành chính, giáo dục, y tế trên khắp mọi miền Tổ quốc.

          Tộc trưởng trước đây là ông Tô Đình Tân, ông Tô Đình Tân mất, Tộc trưởng hiện nay là ông Tô Đình Ngọc, Giám đốc Bệnh viện huyện Kim Sơn.

          Điều đáng quý là đã xa quê gần 200 năm, nhưng chi Họ Tô Đình vẫn giữ mối quan hệ với Họ Tô quê gốc ở Sa Ba, xã Trực Nội, huyện Trực Ninh, tỉnh Nam Định, và hàng năm vẫn có người về quê theo giỗ tết. Chi họ đã phát triển đến đời thứ 7, nếu tính theo quê gốc là đời 12, nhưng con cháu trong chi họ vẫn chỉ dùng một chữ đệm là “Đình” từ cụ Thủy tổ Tô Đình Cường.

          Nhìn chung con cháu Họ Tô Kim Sơn luôn có ý chí phấn đấu, học tập, phát huy truyền thống đạo đức quý báu của dòng họ. Con cháu học tập công tác, làm ăn sinh sống trên khắp mọi miền Tổ quốc đều tiến bộ, trưởng thành, góp phần xây dựng quê hương tổ thêm truyền thống dòng Họ Tô Đình.

          Tô Đình Kỳ