Trong các ngày từ 19 đến 21 tháng Giêng năm Quý Tỵ (tức từ ngày 28.2 đến ngày 2.3 năm 2013) Thiếu tướng Tô Đa Mạn - Trưởng ban liên lạc họ Tô Việt Nam thăm một số chi họ Tô và dự lễ Giỗ Tổ họ Tô Nghệ Tĩnh. Cùng đi còn có ông Tô Quang Mậu - Phó trưởng ban thường trực, các ông Tô Thanh Cảnh, Tô Văn Thặm, Tô Đăng Diện - Uỷ viên thường trực và ông Tô Bá Thanh - Trưởng ban liên lạc họ Tô Nghệ Tĩnh.

Trong 3 ngày làm việc tại 2 tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh Đoàn đã thăm các Chi họ Tô:

1/ Họ Tô Thanh Đoài ở xã Quỳnh Thuận huyện Quỳnh Lưu tỉnh Nghệ An.

Theo lời giới thiệu của các cụ trong Hội đồng gia tộc, họ Tô Thanh Đoài có từ năm 230 trước Công nguyên. Nhưng Gia phả bị đốt cháy mất hết nên không còn tư liệu gốc để biết rõ quá trình hình thành và định cư của họ Tô Thanh Đoài hơn 22 thế kỷ qua.

Họ Tô gốc Thanh Đoài hiện có 5 chi, chủ yếu sống ở Quỳnh Lưu. Hiện có hơn 900 đinh. Riêng chi thứ 4 (chi Đinh) ở tại Quỳnh Thuận có 340 đinh. Người họ Tô Thanh Đoài chủ yếu làm nghề nông và làm muối, một số ít buôn bán.

2/ Chi họ Tô Diễn Bích huyện Diễn Châu Nghệ An.

Chi họ Tô Diễn Bích là 1 chi của họ Tô Thanh Đoài đến lập nghiệp tại Diễn Bích tính đến đời ông Tô Văn Thanh - Trưởng chi hiện nay là đời thứ 7. Cụ khởi tổ là Tô Nhất Lang tên huý là Văn Tồn.

Tổng số hộ tính đến nay là 25 hộ với 70 đinh. Nghề chính của người họ Tô Diễn Bích là đi biển đánh cá, câu mực.

Chi họ Tô Diễn Bích có nhà thờ họ khang trang đẹp đẽ nhờ sự hiến đất của mẹ ông Tô Văn Thanh và sự đóng góp của con cháu.

3/ Chi họ Tô Diễn Liên huyện Diễn Châu Nghệ An.

Họ Tô Diễn Liên đã về lập nghiệp tại đây được 7 đời, hiện có 24 hộ với 98 đinh. Ông Tô Văn Thắng 58 tuổi, đời thứ 5, là tộc trưởng. Tộc trưởng chính thức là ông Tô Đức Bảy hiện đang định cư tại huyện Thạch Thành tỉnh Thanh Hoá.

Theo kể lại, khởi tổ là cụ Tô Trọng Quản, sau khi vợ chết bỏ lên Sen (miền Tây Nghệ An) sống. Một người em gái cụ lên bế cháu trai về Diễn Liên nuôi về sau được thờ là cụ Tổ họ Tô Diễn Liên.

Chi họ Tô Diễn Liên có nhà thờ họ khang trang đẹp đẽ nhờ con cháu đời thứ 5 đóng góp xây dựng nên và khánh thành ngày 20 tháng 8 năm 2012.

Nghề chính của người họ Tô Diễn Liên thuần tuý làm nông nghiệp. Đặc điểm nổi bật là tuổi thọ các cụ ở đây rất cao. Cụ bà thọ nhất gần 100 tuổi. Hiện còn 5 cặp ông bà thọ trên dười 90 tuổi còn sống.

4/ Chi họ Tô Quang Tường Xá Tùng Châu Đức Thọ Hà Tĩnh.

Họ Tô Tường Xá đã xây dựng được phổ hệ toàn dòng họ hoàn chỉnh. Theo phổ hệ có 2 người là Thế Tổ họ Tô Tường Xá là: Cố Ló (lúa) và Cố Chắc, nhưng không chép các vị từ đâu đến làng Tường Xá Đức Châu Đức Thọ Hà Tĩnh và đến vào thời gian nào, cũng không chép các vị sinh hạ những ai. Do đó, tính từ vị Thượng cao cao Tổ huý Tô Quang Chúng đến nay đã có 12 đời con cháu truyền tử lưu tôn.

Tộc trưởng hiện nay là ông Tô Quý 89 tuổi. Thư ký hội đồng gia tộc là ông Tô Vinh. Họ Tô Tường Xá đến nay đã có 79 hộ. Tổng số xuất định hiện có 172. Nhưng số hộ ở quê không nhiều. Tính cả những hộ lân cận ở 2 tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh chỉ có 27 hộ

Hiện nay, với sự đóng góp công đứa của con cháu trong dòng họ, họ Tô Tường Xá đang chuẩn bị xây dựng mới Nhà thờ họ đại tôn trên một khu đất rộng 1000 m2.

5/ Chi họ Tô Bá Khánh Sơn Nam Đàn Nghệ An.

Khởi Tổ chi họ Tô Khánh Sơn là cụ Tô Quang Hiền, hiện vẫn còn mộ tại nghĩa trang dòng họ. Tộc trưởng  là ông Tô Bá Thái. Trưởng ban liên lạc dòng họ là ông Tô Bá Hoa. Đây là một chi họ khá đông ở Nghệ Tĩnh. Tổng số điinh hiện có là hơn 420 người. Ông Tô Bá Thanh - Trưởng ban liên lạc họ Tô Nghệ Tĩnh là người họ Tô Khánh Sơn.

Một hậu duệ của cụ Tô Quang Hiền là Tô Di Diện được Vua Cảnh Hưng phong sắc năm 1844, sau đó một hậu duệ khác là Tô Bá Đản cũng được Vua Minh Mệnh phong sắc. Sắp tới, ngày 15 tháng 3 năm Giáp Ngọ 2014, đúng ngày giỗ Tổ, chi họ sẽ long trọng tổ chức Lễ kỷ niệm 250 ngày Nhà vua phong sắc. Mọi công việc đang được bà con trong họ tích cực chuẩn bị.

6/ Chi họ Tô Hữu Đồng Văn Thanh Chương Nghệ An.

Theo giới thiệu của các cụ ở đây: Họ Tô Đồng Văn Thanh Chương xuất phát từ họ Tô Thạch Bằng Lộc hà Hà Tĩnh. Cụ Khởi Tổ là ông Tô Trăm về Thanh Chương lập nghiệp bên bờ Sông Lam đến nay đã 13 đời. Có 67 hộ với 123 đinh.

Tộc trưởng hiện nay là ông Tô Hữu Tiềng. Trưởng ban liên lạc dòng họ là ông Tô Hữu Tốn.

7/ Dự Lễ tế Tổ luân phiên họ Tô Nghệ Tĩnh.

Điểm đặc biệt trong chuyến đi lần này là tham dự Lễ Tế Tổ ở họ Tô Minh Thành Yên Thành Nghệ An trong tối ngày 20 và cả buổi sáng ngày 21 tháng Giêng Quý Tỵ. Đây là Lễ Tế Tổ luân phiên của các chi họ Tô trong 2 tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh, mỗi năm được luân phiên tổ chức tại 1 chi họ do Ban liên lạc họ Tô Nghệ Tĩnh phân công. Trên 200 bà con họ Tô tại Minh Thành và đại diện 14 chi họ Tô trong 2 tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh đã về dự. Đây là cách làm hay của Ban liên lạc họ Tô Nghệ Tĩnh. Việc tổ chức Tế Tổ luân phiên giữa các chi họ làm cho việc kết nối các chi họ ngày càng tốt hơn, gắn bó thân thiết hơn. Hơn nữa mỗi lần đến phiên Tế Tổ của chi họ nào thì nhà thờ chi họ đó và các trang thiết bị phục vụ lễ hội được đầu tư nâng cấp đáng kể. Mặt khác tại đây Ban liên lạc tỉnh cũng kết hợp tổ chức họp và thảo luận những công việc liên quan đến hoạt động dòng họ trong 2 tỉnh và hoạt động dòng họ toàn quốc.

Trong chuyến đi thăm, chắp nối và dự lễ tế Tổ, đoàn đều tiến hành trao đổi với đại diện các chi họ về hoạt động của Ban liên lạc họ Tô Việt Nam 15 năm qua, về mục đích ý nghĩa và trách nhiệm viết bài giới thiệu về chi họ, cung cấp tài liệu cho quyển sách họ Tô, đồng thời đôn đốc các chi họ cơ sở viết và nộp bài giới thiệu đúng nội dung và đúng thời gian quy định. Qua chuyến đi cơ sở này chúng ta hiểu các chi họ hơn, đồng thời giải đáp được một số suy nghĩ chưa đầy đủ của một số người như: về nguồn gốc của dòng họ Tô, nhiệm vụ của Ban liên lạc họ Tô toàn quốc, bổ sung những nội dung viết bản giới thiệu các chi họ theo sát yêu cầu hơn. Trong chuyến đi này đoàn cũng kết hợp tuyên truyền vận động các chi họ có kế hoạch ủng hộ tài chính cho việc làm sách “Họ Tô Việt Nam”. Ngay trong chuyến đi này ông Tô Bá Thanh họ Tô gốc Khánh Sơn Nam Đàn, Trưởng ban liên lạc họ Tô Nghệ Tĩnh đã đăng ký ủng hộ 10 triệu đồng.

                                                                           TTHT Việt Nam