Lãnh đạo xã An Trạch đón nhân Bằng công nhân đạt chuẩn nông thôn mới năm 2020 (Ảnh TL)

Tô Minh Xuyến sinh ngày 11 - 4 – 1935, trong một gia đình giàu truyền thống cách mạng, tại xã An Trạch II,  huyện Giá Rai, tỉnh Bạc Liêu (trước kia là tỉnh Sóc Trăng). Anh gia nhập lực lượng du kích An Trạch II từ năm 1957. Suốt cả quá trình tham gia hoạt động cách mạng, với óc sáng tạo và tinh thần quả cảm, anh đã lập nên nhiều chiến công xuất sắc, được đồng đội tin yêu, nhân dân mến phục và kẻ thù khiếp sợ.

     Tháng 8 - 1961, Tô Minh Xuyến về nhận công tác tại Ban An ninh, được đề bạt làm Đội trưởng, với nhiệm vụ cùng 7 đội viên xây dựng khu trại đầu tiên, nơi giam giữ bọn tề, ngụy ác ôn, bọn tình báo, gián điệp để phục vụ cho việc khai thác, đánh địch. Chỉ trong vòng một tháng, anh đã cùng đồng đội hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Cũng trong thời gian này, anh được cấp trên giao nhiệm vụ tiêu diệt tên cảnh sát Còn, một tên ác ôn, rất xảo quyệt, cầm đầu một bọn gồm nhiều tên Việt gian chỉ điểm hoạt động rất tích cực, gây thiệt hại lớn cho sự phát triển phong trào cách mạng ở địa phương. Một buổi sáng, Tô Minh Xuyến cải trang làm người dân bán quán tại Cầu Sập. Anh quan sát và phát hiện từ xa thấy tên Còn cùng bọn tay chân đang vênh váo vào quán uống cà phê. Bình tĩnh đợi đến khi tên Còn tới gần, bất thần anh rút súng, chĩa thẳng vào hắn và đồng bọn, nổ liên tiếp 4 phát, làm cho tên Còn  và một tên Trưởng ấp ác ôn khác chết gục tại chỗ. Tô Minh Xuyến cùng đồng đội rút lui an toàn. Cái tin tên cảnh sát Côn bị ta tiêu diệt giữa ban ngày, làm cho bọn địch hết sức hoang mang, còn nhân dân thì vô cùng phấn khởi.

     Tháng 8 - 1964, Tô Minh Xuyến được điều về làm Chính trị viên Trung đội An ninh vũ trang vừa mới thành lập của tỉnh Sóc Trăng. Tiêu biểu trong thời gian này là trận phục kích tiêu diệt tên quận phó và tên cố vấn Mỹ ở Mỹ Tú. Hai tên này rất gian ác, điên cuồng đánh phá các cơ sở cách mạng của ta. Để trấn áp tinh thần quân địch và đẩy mạnh phong trào cách mạng của nhân dân, Tỉnh ủy Sóc Trăng chủ trương bằng mọi cách phải tiêu diệt hai tên ác ôn này. Nhiệm vụ nặng nề ấy được giao cho Tô Minh Xuyến. Thực hiện kế hoạch đã vạch ra, anh dẫn một tổ chiến sỹ đi gài mìn ở nơi tiếp giáp với thị xã và ém quân chờ sẵn. Quan sát từ xa, khi phát hiện thấy xe của tên quận phó và tên cố vấn Mỹ đang từ từ bò vào địa phận thị xã, các anh bình tĩnh chờ đợi cho đến khi xe của bọn chúng đã lọt hẳn vào vòng “tử địa” mới điểm hỏa cho mìn nổ. Kết quả là chiếc xe cùng toàn bộ số lính ngồi trên đó bị tiêu diệt, trong đó có tên quận phó và tên cố vấn Mỹ ác ôn. Quân ta rút lui an toàn.

     Năm 1967, trên tuyến kênh Xáng Cụt giáp với khu căn cứ của Tỉnh ủy, bọn địch thường xuyên tăng cường hoạt động, xây dựng hàng loạt đồn bốt thành một hệ thống dày đặc. Đặc biệt là bọn cố vấn Mỹ hằng ngày thường dùng xuồng bo bo đi kiểm tra bọn ngụy ở địa bàn này. Tô Minh Xuyến được cấp trên giao nhiệm vụ tìm mọi cách tiêu diệt cho kỳ được bọn cố vấn Mỹ. Sau khi đã điều tra và nắm chắc địa bàn và quy luật hoạt động của địch, Tô Minh Xuyến cho căng dây cáp ngang sông, đầu dây bên kia sông được buộc chặt, còn đầu dây bên này sông do quân ta nắm giữ, chủ động điều chỉnh vị trí để cho dây cáp tạo với bờ sông một góc khoảng 30 độ. Khi tàu, thuyền của dân đi qua thì sợi cáp được thả chìm để tàu, thuyền khỏi bị vướng. Đến khoảng 6 giờ chiều ngày hôm ấy, khi phát hiện chiếc bo bo chở bọn Mỹ từ nơi chỉ đạo trở về, Xuyến cho kéo căng sợi dây cáp lên ngang bằng mặt nước. Do bị vướng vào dây cáp, chiếc bo bo theo độ chéo của sợi dây từ từ tấp vào gần bờ, nơi Xuyến cùng đồng đội đã chủ động mai phục. Quân  ta bất ngờ nổ súng, tiêu diệt gọn bọn Mỹ, ngụy ngồi trên bo bo, thu nhiều súng đạn và phương tiện chiến tranh, rồi rút lui an toàn.

     Cũng trong thời gian ấy, theo yêu cầu của cấp trên, qua điều tra, nghiên cứu, Tô Minh Xuyến cùng đồng đội đã khám phá ra một tổ chức nội gián được cài cắm, chui sâu vào hàng ngũ của ta, gồm một Bí thư Đảng ủy xã, một Đảng ủy viên kiêm Xã đội trưởng và một Đảng ủy viên phụ trách Tài chính. Anh nhanh chóng củng cố hồ sơ, chứng cứ và báo cáo lên Tỉnh ủy. Biết đã bị lộ, bọn phản động lập ra một tiểu đội tình báo, giả làm du kích để tìm diệt Tổ công tác của Tô Minh Xuyến. Phán đoán được tình hình, anh đã cùng đồng đội rút lui an toàn và kịp thời báo cáo lên cấp trên về hoạt động nội gián của tên Phạo - Bí thư xã Liên Tú, cùng đồng bọn. Sau khi nghiên cứu hồ sơ, Ban Thường vụ Tỉnh ủy và Khu ủy đã thống nhất chỉ đạo tước đảng tịch và quyết định xử tử hình 3 tên phản cách mạng này. Tô Minh Xuyến cùng đồng đội đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ này.

     Trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968, với trách nhiệm là Bí thư Chi bộ, Chính trị viên Đại đội An ninh vũ trang, Tô Minh Xuyến đã lãnh đạo các cơ sở cách mạng vùng ven và nội thành phối hợp dẫn đường cho lực lượng ta tấn công chính xác các mục tiêu theo quy định, gây cho địch thiệt hại lớn. Phán đoán được việc bọn ác ôn, đầu sỏ, có nhiều nợ máu với nhân dân, trong lúc hoảng loạn, sẽ tìm đường tẩu thoát, anh dẫn một tổ chiến đấu chốt tại ngã ba An Trạch gần thị xã Sóc Trăng, chặn bắt được 20 tên địch, trong đó có 7 tên tình báo, gián điệp, ác ôn vô cùng nguy hiểm, thu nhiều súng đạn và phương tiện chiến tranh.

     Đầu năm 1972, Tỉnh ủy chuyển căn cứ về huyện Châu Thành (nay là huyện Mỹ Tú). Địch phát hiện đã tập trung đánh phá rất ác liệt. Tô Minh Xuyến được giao nhiệm vụ mới là bảo vệ khu căn cứ Tỉnh ủy, trấn áp bọn đầu sỏ ác ôn. Đêm ấy, trên đường từ căn cứ Mỹ Phước về Châu Thành, tổ công tác của Tô Minh Xuyến không may lọt vào ổ phục kích của địch. Vừa phải bảo toàn lực lượng, vửa phải bảo vệ an toàn đồng chí Bẩy Hải, lúc bấy giờ là Phó trưởng Ban An ninh tỉnh, anh và đồng đội đã anh dũng đánh trả quân địch. Trong tình thế vô cùng hiểm nghèo ấy, Tô Minh Xuyến đã quyết định ở lại chặn địch, thu hút lực lượng của chúng về phía mình để tạo điều kiện thuận lợi cho đồng đội bảo vệ đồng chí Bẩy Hải rút lui an toàn. Tô Minh Xuyên bị thương. Đồng đội đưa anh về tuyến sau để điều trị, nhưng vì vết thương quá nặng nên Tô Minh Xuyến đã hy sinh.

     Bốn mươi năm đã trôi qua, trong cuộc sống thanh bình hôm nay, gia đình và đồng đội vẫn luôn luôn nhớ về Tô Minh Xuyến - người chiến sỹ an ninh năm nào đã làm cho quân thù kinh hồn, khiếp vía.

     Ngày 27-7-1998, Tô Minh Xuyến được Nhà nươc truy tặng Danh hiệu Anh hùng lực lương vũ trang nhân dân.

                                                                          Ngọc Hoa