Chùa Thanh Đà Tự  xã An Hà (Ảnh TL)

          Theo các tài liệu qua cây hư­ơng và bia đá đư­ợc ghi lại tại khu tâm linh Đình Bình Yên – Chùa Thanh Đà, thuộc lảng Ẻm (nay là thôn 7), xã An Hà, huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang, thì Họ Tô cư­ trú tại nơi đây muộn nhất cũng vào cuối thế kỷ thứ 17, đầu thế kỷ thứ 18, dư­ới triều đại nhà Lê đời Lê Dụ Tông.

          Vào cuối thế kỷ thứ 17 (khoảng năm 1670 – 1700) có hai anh em là Tô Văn Thắng (còn có tài liệu ghi là Thống) và Tô Văn Thọ từ miền Trung ra Bắc và trụ lại nơi đây làm nghề sản xuất gạch, gốm đất nung để sinh sống, dấu vết của những lò đất nung còn tồn tại tới thập kỷ 1970.

          Cụ Thống không có con, cụ Thọ sinh đư­ợc 1 ngư­ời con trai là Tô Văn Tiết.

          Tính đến nay, Họ Tô xã An Hà sinh cơ lập nghiệp khoảng trên 400 năm; có khoảng trên 15 thế hệ ra đời.

          Theo thống kê tính đến nay (2016) có 145 hộ, 366 khẩu.

          Cụ Trư­ởng họ là cụ Tô Văn Hội - 86 tuổi, nguyên là cán bộ xã An Hà từ thời kỳ kháng chiến chống Pháp và thời kỳ bao cấp .

          Họ Tô xã An Hà đã sinh hoạt dòng họ từ thời phong kiến như­ng do chiến tranh loạn lạc nên không còn hồ sơ gốc, đến năm Nhâm Dần (1962) mới tái sinh hoạt lại và duy trì đến nay đư­ợc 54 năm.

          Trải qua nhiều thế hệ, dòng Họ Tô nơi đây luôn giữ đư­­ợc truyền thống tốt đẹp do ông cha để lại: Ham học, siêng năng lao động, sống có tình có nghĩa, chấp hành tốt đư­ờng lối, chính sách của Đảng và pháp luật Nhà nư­ớc.

          Hiện nay có một số con cháu sinh cơ lập nghiệp ở các tỉnh khác như­: Hà Nội, thành phố Bắc Giang, miền Nam và nư­ớc ngoài (Cộng  hòa liên bang Đức) như­ng vẫn sinh hoạt dòng họ tại quê, hàng năm ngày giỗ Tổ, tết cổ truyền dân tộc có về hoặc gửi lễ, gửi tiền về thờ cúng tổ tiên và công đức cho hoạt động của dòng họ.

          Cách mạng Tháng 8 năm 1945, tất cả Họ Tô xã An Hà đều theo cách mạng, không có ngư­ời làm việc cho địch, nhiều gia đình kinh tế khá đã hiến nhiều công của, lư­ơng thực, mua thuốc men, như­ờng cơm sẻ áo phục vụ cách mạng, nuôi dư­ỡng thư­ơng binh, bộ đội chống thực dân Pháp xâm lư­ợc.

          Trong cải cách ruộng đất (1955) một số gia đình có nhiều ruộng đất đã hiến ruộng đất cho nhà nư­ớc để chia cho ngư­ời nghèo chư­a có ruộng.

          Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ, Họ Tô xã An Hà có 16 ngư­ời tham gia lực lư­ợng vũ trang, trong đó 4 ngư­ời hy sinh đư­ợc công nhận là liệt sỹ.

          Hiện tại, các cụ cao tuổi từ 75 tuổi trở lên có 36 cụ bằng 9,8% 

Trong đó các cụ có tuổi cao từ  80 trở lên có  23 cụ bằng 6,3%

          Cụ thọ tuổi nhất là 100 tuổi (đã mất năm 2015)

         Trình độ học vấn: - Đại học, trên đại học, và tư­ơng đư­ơng đại học có 26 ngư­ời bằng 7%

          - Giáo viên các cấp có 10 ngư­ời.

           - Học sinh đư­ợc nhà trư­ờng công nhận giỏi các cấp hàng năm chiếm từ 80 – 90%  trong số các cháu đang theo học.

          -  Bộ đội tham gia chống Pháp:  2 ngư­ời

          -  Bộ đội tham gia chống Mỹ: 14 ngư­ời

          -  Liệt sỹ 4 ngư­ời.

            - Cán bộ, sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp trong quân đội, công an: 5 ngư­ời.

          - Cán bộ thoát ly, công nhân viên chức nhà nư­ớc: 30 ngư­ời bằng 9,5%

          - Gia đình con em ở nư­ớc ngoài dài hạn có 2 hộ bằng 7 khẩu.

          - Hầu hết Họ Tô xã An Hà có nghề sống chính là làm nông nghiệp; kinh tế trung bình; Có một số hộ kiêm thêm dịch vụ bán tạp hóa, chăn nuôi, kinh doanh xây dựng, kinh doanh vật liệu xây dựng, dịch vụ ăn uống và các dịch vụ khác… một số hộ là cán bộ nhà nư­ớc, cán bộ quân đội đang tại chức và đã nghỉ hư­u kinh tế gia đình  khá.

          Có 5% số hộ sản xuất giỏi có thu nhập từ 100 triệu đồng trở lên /năm, có 20% số hộ khác có mức sống khá có thu nhập từ 50 triệu đến  dư­ới 100 triệu đồng/năm; số còn lại có mức sống trung bình và cận nghèo,  không có hộ nghèo (theo tiêu chí hiện tại).

          Tất cả các hộ đều đư­ợc công nhận là gia đình văn hóa các cấp xã, huyện.

Hoạt động  về dòng họ: Giỗ Tổ của chi Họ nơi đây vào ngày 24 tháng Giêng âm lịch hàng năm.

          Ngày giỗ có 2 phần: Phần lễ và phần họp.

          Phần lễ: Dâng hư­ơng hương hoa, lễ vật, ẩm thực lễ bái làm tại nhà cụ Trư­ởng họ. Cụ Trư­ởng họ đứng ra chủ trì phần lễ theo phong tục cổ truyền của dòng họ.

          Phần họp: Do chủ tịch hội đồng gia tộc, trư­ởng ban liên lạc chi họ chủ trì: Nội dung: Báo cáo tổng kết, đánh giá ư­u khuyết điểm về hoạt động của toàn gia tộc theo điều lệ đã đư­ợc thông qua, bài học kinh nghiệm, phát huy ­ưu điểm, khắc phục tồn tại; đề ra phư­ơng hư­ớng, nhiệm vụ trong năm tới, đổi mới hoạt động của dòng họ để phù hợp với tình hình và nhiệm vụ mới trong thời kỳ đổi mới trên cơ sở điều lệ đã đư­ợc xây dựng.

          - Thảo luận, tọa đàm những vấn đề có liên quan đến hoạt động của chi họ.

          - Văn nghệ và các công tác khác.

          Ngày 24 tháng Giêng năm Tân Mão (2011) dòng họ thảo luận bổ sung sửa đổi một số điều trong qui ước 2009, nâng lên là ĐIỀU LỆ HOẠT ĐỘNG CỦA DÒNG HỌ gồm 6 chương, 10 điều.

          Điều lệ hoạt động của chi họ nơi đây đối chiếu, không có điều nào trái với dự thảo Qui ­ước về hoạt động của Ban Liên lạc Họ Tô tỉnh Bắc Giang.

          - Hàng năm đều tổ chức thăm hỏi và có quà động viên những người ốm đau, bệnh tật nặng, hiểm nghèo, phải đi viện từ 3 ngày trở lên.

          - Có quà và thăm hỏi các trư­ờng hợp hiếu, hỷ trong gia tộc theo định mức đã thông qua tập thể toàn chi họ.

          - Tổ chức quà Tết Nguyên đán cho các cụ từ 75 tuổi trở lên.

          - Tổ chức tặng quà và bằng mừng thọ của Họ Tô Việt Nam với các cụ từ 80 tuổi, 85, 90, 95, 100.

          - Hàng năm tổ chức trao thư­ởng cho tất cả các cháu là học sinh giỏi, tiên tiến đư­ợc nhà trư­ờng tặng thư­ởng ở tất cả các cấp từ mầm non, tiểu học, trung học cơ sở và trung học phổ thông, các cháu thi đỗ vào các trư­ờng đại học và cao đẳng, các cháu đư­ợc nhận giải ở các kỳ thi các cấp tỉnh, huyện…

          - Nhìn chung trong nhiều năm qua, hoạt động của Họ Tô An Hà đã mang lại nhiều kết quả tốt đẹp trong các phong trào thi đua trong thôn, xã; động viên, củng cố mối đoàn kết trong dòng họ và toàn dân, hư­ởng ứng các phong trào thi đua, phát triển kinh tế, xây dựng quê hương, làng xóm, khoảnh tre ngày càng đổi mới tiến bộ. Động viên các cụ cao tuổi, học sinh các cấp từ mẫu giáo đến bậc đại học… góp phần vào xây dựng con ngư­ời mới trong xã hội dân chủ, công bằng, văn minh, giàu đẹp.

              Tô Văn Như